احمدشریف سنوسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَنوسی، احمد شریف
از بزرگان و رهبران طریقت سنوسیه لیبی در قرن چهاردهم هجری/ نوزدهم و بیستم میلادی. وی به سال ۱۲۹۰ ق/ ۱۸۷۳ در جنوب لیبی متولد شد و فرزند محمدمهدی ونوه سیدمحمد، مؤسس سنوسیه بود و نسب آنها به حضرت علی (ع) می رسید. او در تاج، در واحة کفره از توابع بُرقه سکونت گزید و پس از پدرش رهبری مبارزات ضد استعماری سنوسی ها و مردم مسلمان لیبی را بر عهده گرفت.
وی در پیوند با مراکز و رباط های سنوسی در لیبی و بعضی دیگر از کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه مورد توجه مردم قار رگرفت و سنوسی ها تحت رهبری او نقش بسیار مهمی را در مبارزة‌سرسختانه لیه اشغال کشورشان (۱۳۲۹ ق/ ۱۹۱۱) ـ توسط ایتالیا ـ ایفا کردند. احمد شریف در واکنش نسبت به این اشغالگری و نیز در همگامی با دعوت «اتحاد اسلام» حکومت عثمانی، در محرم ۱۳۳۰ ق/ ۱۴ ژانویه ۱۹۱۲، اعلامیه جهاد معروف خود را با استناد به آیات و روایات، در تحریک و تشویق مسلمانان به جهاد و قتال با دشمن صدر کرد. او جهاد را واجب کفایی دانسته که در هنگام حمله دشمن تبدیل به واجب عینی می شود؛ بنابراین ترک جهاد به معنای ترک دین است و هرکسی از شرکت در جهاد خودداری کند، کافر است.
تأثیر این حکم که بر روی یک پارچه ابریشمی نقش بسته بود، در میان مسلمانان افریقایی که فعالانه خود را برای جهاد آماده می کردند،اثر فراوانی گذاشت که پیامدش افزایش شمار جنگجویان بود. این اعلام جهاد به دلیل همزمان با صدور فتاوای جهاد مراجع و علمای شیعه ایران و عراق بر ضد نیروهای ایتالیایی و هجوم نیروی روس به ایران، انعکاس وسیعی در سطح جهان اسلام و دیگر نقاط داشت.
در لیبی این بسج عمومی شکست های سختی بر قوای ایتالیایی وارد کرد و خسارات سنگینی به بار آورد، به طوری که نیروهای اشغالگر مجبور شدند به اشغال شهرهای ساحلی بسنده کنند. فرمانده نظامی عثمانی به رغم پیمان لوزان، از سید احمد شریف خواست تا به جنگ خویش علیه نیروهای ایتالیا ادامه دهد، اما نیروهای ترک در آغاز ۱۹۱۴ پس از اختلاف با سیداحمد، مردم صحرای لیبی را در دفاع از سرزمین خود تنها گذاشتند. با این حال احمد شریف در طول جنگ جهانی اول همچنان نسبت به عثمانی وفادار ماند.
در آغاز ۱۹۱۶، سراسر بخش شرقی لیبی در دست نیروهی سنوسی بود و ایتالیایی ها تنها دو شهر طرابلس و حمس را در اشغال داشتند. اما به دنبال اختلاف بین رهبران قبایل تریپولی (از قبایل لیبی) با سنوسی ها و بهره برداری ایتالیا از این تضاد داخلی،احمد شریف ناچار قدرت سیاسی خویش را به پسرعمویش محمد ادریس تفویض و خود تنها به رهبری و مرجعیت روحانی طریقه سنوسی بسنده کرد. او تا ۱۹۱۸ در لیبی ماند و سپس به استانبول رفت. پس از روی کار آمدن مصطفی کمال وی از ترکیه خارج و عازم سوریه گردید، لکن مقامات فرانسوی به او اجازه ورود به خاک سوریه را ندادند،لذا ناگزیر به حجاز رفت و در ۱۳۵۲ ق/ ۱۹۳۳ در همانجا درگذشت.
منابع: جنبش های اسلامی معاصر، ۲۲۶-۲۲۹؛ المعجم العسکری الموسوعی، ۷۹۱:۱٫
