اسم زمان2
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اسم مشتق دلالت کننده بر
زمان انجام فعل را اسم زمان گویند.
اسمی که بر
زمان وقوع حادثه یا زمان انجام فعلی
دلالت می‌کند، اسم زمان نام دارد، مانند: «
مشرق » و «
مغرب » که به معنای زمان
طلوع و
غروب خورشید است و یا مانند: «
مقتل » که به معنای زمان وقوع
قتل می‌باشد.
اصولیون در مبحث
مشتق، در این که آیا بحث حقیقت بودن مشتق در خصوص «ما تلبس» یا در اعم از «ما تلبس و ما انقضی عنه» در اسم زمان هم جریان دارد یا نه،
اختلاف دارند.
اسم زمان هم مثل
اسم فاعل،
اسم مفعول،
اسم مکان و
اسم آلت، در بحث
مشتق داخل است، اما در مورد اسم زمان اشکال ویژه‌ای وجود دارد که در موارد دیگر نیست و آن این که در همه موارد ذکر شده، همواره
ذات حتی بعد از انقضای تلبس، باقی و ثابت است، مثل: ضارب (اسم فاعل)، مضروب (اسم مفعول)،
مسجد (اسم مکان) و مفتاح (اسم آلت) ولی در اسم زمان، ذات چنین ثباتی ندارد؛ برای مثال، اگر عاشورای ۶۱ هجری را به عنوان «
مقتل الحسین علیه‌السّلام » بدانیم، دیگر عاشورای
سال ۶۲ هجری و.. . را نمی‌توانیم «مقتل الحسین علیه‌السّلام » بنامیم، چون هر یک ذات جداگانه و مخصوص به خود دارد؛ یعنی عاشورای ۶۲ هجری، ذاتی مغایر با ذات عاشورای ۶۱ هجری دارد.
بنابراین، در اسم زمان، سخن از
تلبس و
انقضا پیرامون یک ذات ثابت نیست، بلکه بحث از تبدیل ذات به ذات دیگر است.
برخی از اصولی‌ها همانند مرحوم «
آخوند و «
محقق بروجردی » به این اشکال پاسخ‌هایی داده‌اند.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «اسم زمان».
