اسماء بنت عمیس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَسْماء بِنْت‌ِ عُمَیْس د پس از ۰ق/۶۰م، از
زنان صحابی بود.
پدرش
عمیس بن مَعَد ، از قبیله قحطانی بنی خثعم بن انمار و مادرش هند دختر
عون بن زهیر حِمیری بود
از تاریخ ولادت او اطلاعی در دست نیست، اما می‌دانیم که به همراه همسرش
جعفر بن ابی طالب اسلام آورد و از این رو جزو نخستین
مسلمان بود
در سال هفتم
بعثت همراه همسرش به
حبشه هجرت کرد.
در دوران مهاجرت سه فرزند به نام‌های عبدالله، محمد و عون به دنیا آورد
و در ق همراه دیگر
مهاجران به
مدینه بازگشت و در ق همسرش جعفر را در
جنگ موته از دست داد.
پس از آن به همسری ابوبکر درآمد و محمد را در سال
حجة الوداع به دنیا آورد.
به هنگام بیماری
پیامبر (ص) نیز بر بالین آن حضرت بود
سپس همسر
امام علی (علیه السلام) شد و به گفته کلبی همانجا دو فزند وی یحیی و عون حاصل این
ازدواج بود.
یحیی در کودکی درگذشت
اما از آن‌جا که درباره عون اختلاف هست، بعید نیست که میان او و
عون بن جعفر خلطی رخ داده باشد
که به جای عون از محمد یاد کرده است.
از زمان دقیق مرگ اسماء اطلاعی در دست نیست.
هر چند دو تاریخ ۸ق و پس از ۰ق برای سال
مرگ او در برخی مآخذ آمده
اما در جایی تنها به ادامه زندگی او پس از
شهادت امام علی (علیه السلام) اشاره شده است.
از نکات مهم و برجسته در زندگی اسماء، پیوند او با خاندان
امام علی(علیه السلام)است: وی از معدود کسانی بود که در مراسم کفن و دفن شبانه و اسرارآمیز
حضرت فاطمه (علیها السلام)) حضور داشت
و حتی گفته‌اند، در مراسم ازدواج امام علی (علیه السلام) با حضرت فاطمه(علیها السلام) نیز حضور داشته است، اما با توجه به تاریخ این ازدواج در ق و بازگشت اسماء از حبشه، این نکته بعید به نظر می‌رسد
ظاهراً به دلیل همین پیوند نزدیک و صادقانه بوده که در منابع شیعی از او به نیکی یاد شده است، چنانکه بر اساس روایاتی، امامان
باقر و
صادق (ع) او را ستوده‌اند.
اسماء احادیثی نیز از
پیامبر (ص) روایت کرده است
و از وی نیز کسانی چون فرزندش
عبدالله بن جعفر ،
سعید بن مسیب و
عروة بن زبیر و دیگران روایت کرده‌اند
از یک «کتاب» نزد اسماء بنت اسد عمیس نام برده که ظاهراً مشتمل بر سخنان پیامبر (ص) بوده و از آن‌جا که اسماء، از نزدیکان پیامبر (ص) و خاندان آن حضرت به شمار می‌رفت، قدمت وجود چنین متنی در نهایت درجه اهمیت و ارزش قرار می‌گیرد، اما با توجه به سکوت منابع، دقت بیشتر در جزئیات این متن و صحت انتساب آن، امکان پذیر به نظر نمی‌رسد.
(۱) ابن اسحاق، محمد، السیر و المغازی، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۹۷۸م.
(۲) ابن بابویه، محمد، الخصال، به کوشش علی اکبر غفاری، قم، ۳۶۲ش.
(۳) ابن حجر عسقلانی، احمد، تقریب التهذیب، به کوشش عبدالوهاب عبداللطیف، بیروت، ۳۹۵ق/۹۷۵م.
(۴) ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
(۵) ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، به کوشش ثروت عکاشیه، قاهره، ۳۸۸ق/۹۶۹م.
(۶) ابن کثیر، البدایة.
(۷) ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۳۵۵ق/۹۳۶م.
(۸) ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، به کوشش احمد صقر، ۹۴۹م.
(۹) اربلی، علی، کشف الغمة، تبریز، ۳۸۱ق.
(۱۰) امین، محسن، اعیان الشیعة، به کوشش حسن امین، بیروت، ۴۰۳ق.
(۱۱) بلاذری، احمد، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۹۵۹م.
(۱۲) حاکم نیشابوری، محمد، المستدرک، حیدرآباد دکن، ۳۴۱ق.
(۱۳) حمیدی، عبدالله، المسند، به کوشش حبیب الرحمان اعظمی، حیدرآباد دکن، ۳۸۰-۳۸۲ق.
(۱۴) ذهبی، محمد، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۴۰۴ق/۹۸۴م.
(۱۵) صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش فان اس، بیروت، ۴۰۱ق/۹۸۱م.
(۱۶) طبری، تاریخ.
(۱۷) کشی، محمد، معرفة الرجال، اختیار طوسی، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۳۴۸ش.
(۱۸) کلبی، هشام، نسب معدو الیمن الکبیر، به کوشش ناجی حسن، بیروت، ۴۰۸ق/۹۸۸م.
(۱۹) گنجی، محمد، کفایة الطالب، به کوشش محمد هادی امینی، تهران، ۴۰۴ق.
(۲۰) مزی، یوسف، تحفة الاشراف، بمبئی، ۴۰۰ق/۹۸۰م.
(۲۱) واقدی، محمد، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۹۶۶م.
(۲۲) یعقوبی، احمد، تاریخ، بیروت، دارصادر.
(۲۳)ابن عبدالبر، یوسف، الاستیعاب، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۳۸۰ق/۹۶۰م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «اسماء بنت عمیس»، ج۸، ص۳۴۵۷.
