• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اسماعیل بن علی سمّان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: اسماعیل بن علی سمّان


اسماعیل بن علی سمّان(۳۷۰ و اندی ـ ۴۴۵ هـ.ق) محدث، فقیه، متکلم و ادیب از شهر ری بود.
او سفرهای علمی بسیاری داشت و از محضر چهار هزار استاد بهره برد و شاگردانی همچون ابوبکر خطیب بغدادی تربیت کرد.
وی را به عنوان حنفی معتزلی دانسته‌اند، اما برخی او را امامی مذهب معرفی کرده‌اند.
ایشان آثار متعددی همچون معجم الشیوخ، سفینة النجاة و البستان دارد.
او در سال ۴۴۵ (هجری قمری) در شهر ری درگذشت.



ابوسعد اسماعیل بن علی بن حسین بن زَنجویه سمّان رازی معروف به ابن سمان و ابن زَنجویه
[۱] داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۰.    
[۲] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۲۹.    
[۳] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۶.    
[۴] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۰۳.    
[۵] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۶.    
[۶] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
[۷] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۴.    
[۸] موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۱.    
[۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
[۱۰] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
[۱۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۲۴۸.    
[۱۲] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
[۱۳] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
[۱۴] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۱.    
محدث، حافظ، فقیه، متکلم، مفسر، ادیب، واعظ و متبحر در قرائات، انساب، رجال و حساب و فرایض (ارث) که در سال سیصد و هفتاد و اندی از هجرت
[۱۵] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۵۶.    
[۱۶] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
[۱۷] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
[۱۸] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
[۱۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
[۲۰] موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۱.    
[۲۱] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۶.    
[۲۲] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۰۳.    
[۲۳] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۶.    
در شهر ری متولد شد.
[۲۴] نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۱، ص۹۱.    
[۲۵] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۱.    
[۲۶] داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    

ایشان را ثقه، صدوق،
[۲۷] منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ص۳۲.    
[۲۸] ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ص۲۳۹.    
[۲۹] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۱.    
[۳۰] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
[۳۱] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
[۳۲] داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    
زاهد، عابد و بسیار پرهیزکار بود.
[۳۳] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
[۳۴] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
[۳۵] موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
[۳۶] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۷.    
[۳۷] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۶.    
[۳۸] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۶.    
[۳۹] داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    

هرگز ازدواج نکرد و تمام وقت خود را صرف تألیف، تدریس، نقل روایت و ارشاد مردم یا قرائت قرآن و عبادت می‌کرد.
[۴۰] داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    

وی می‌گفت: کسی که بر علم حدیث و نوشتن آن توفیق نیافته باشد، شیرینی اسلام را درک نکرده است.
[۴۱] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
[۴۲] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
[۴۳] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۰۳.    
[۴۴] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۳۰.    
[۴۵] داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    



ابوسعد در طلب علم و سماع حدیث مسافرت‌های بسیاری به بلاد گوناگون ایران، عراق، حجاز، شام، مصر و مغرب داشت.
از محضر مشایخی چون ابوالحسن احمد بن ابراهیم بن فِراس عنقسی مکی، ابوطاهر بن مُخلِّص، ابومحمد بن نحّاس مصری، محمد بن علی بن سقطی، عبداللّه لرحمان بن محمد بن احمد بن فضاله
[۴۶] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۲۱۰.    
[۴۷] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۱.    
[۴۸] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
[۴۹] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
[۵۰] موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۱.    
[۵۱] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۶.    
[۵۲] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۲۹.    
[۵۳] داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    
و عبداللّه لرحمان بن ابی نصر تمیمی استفاده کرد.
[۵۴] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۵۶.    
[۵۵] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۷.    

او همچنین از ابوزکریا احمد بن محمد بن احمد صوفی نیشابوری معروف به ابن صائغ (م ۴۱۵ هـ.ق)، ابومحمد ابراهیم بن خَضِر بن زکریا (م ۴۲۵ هـ.ق)، ابوعلی حسن بن علی یمانی و برخی دیگر روایت کرده است.
[۵۶] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۷.    
[۵۷] ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۵۱.    

مشایخ او را ۳۶۰۰، بلکه تا حدود چهار هزار نفر نیز گفته‌اند.
[۵۸] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۹، ص۲۳.    
[۵۹] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
[۶۰] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
[۶۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
[۶۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
[۶۳] موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۱.    
[۶۴] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۶.    
[۶۵] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۶.    
[۶۶] داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    

ذهبی معتقد است این شمار، مبالغه‌آمیز بوده و امکان ندارد.
[۶۷] ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۲۱۳.    
ولی مسلم است وی حرص فراوانی بر سفرهای علمی و سماع حدیث از مشایخ هر شهر و دیار داشته است و در این زمینه، رافعی قزوینی از اثری از او با عنوان معجم الشیوخ یاد می‌کند که در این اثر ۱۴۳۰ تن از مشایخ خود را برشمرده است.
[۶۸] رافعی، عبدالکریم بن محمد، التدوین فی اخبار قزوین، ج۲، ص۲۹۹.    



اسماعیل شاگردان زیادی داشته است که شاگردان او را نیز تا سه هزار نفر گفته‌اند.
[۶۹] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۹، ص۹۴.    
[۷۰] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
[۷۱] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
که از جمله آن‌ها ابوبکر خطیب بغدادی، عبداللّه لعزیز بن احمد کتّانی، ابوالحسن مطهر بن علی علوی،
[۷۲] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۹، ص۲۲.    
[۷۳] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
[۷۴] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
[۷۵] موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۱.    
[۷۶] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۱۱.    
[۷۷] داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    
ابوعبداللّه طاحونی، ابومحمد عبداللّه لعزیز بن محمد نخشبی (م ۴۵۷ هـ.ق) و ابوسعد اسماعیل بن احمد رازی بوده‌اند.
[۷۸] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۲۰۹.    
[۷۹] رافعی، عبدالکریم بن محمد، التدوین فی اخبار قزوین، ج۲، ص۲۹۹.    
[۸۰] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
[۸۱] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
[۸۲] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
[۸۳] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
[۸۴] داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    

همچنین ابن سینا در مباحث فقهی همواره با او مباحثه و مناظره داشته است.
[۸۵] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۲، ص۱۵۸.
[۸۶] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۷.    

فقیه امامی مذهب ابومحمد عبداللّه لرحمان بن احمد خزاعی؛ معروف به مفید نیشابور نیز روایت کننده آثار و کتاب‌های اوست.
[۸۷] منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ص۳۳.    
[۸۸] موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
[۸۹] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۸.    



سمّان شرح‌حال‌نگاران اهل سنت عموماً وی را حنفی مذهب
[۹۰] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۶.    
[۹۱] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۶۵.    
[۹۲] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
[۹۳] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۳۰.    
و از نظر اعتقادی معتزلی، بلکه امام معتزله دانسته‌اند.
[۹۴] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۲۰۹.    
[۹۵] ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ص۲۳۹.    
[۹۶] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
[۹۷] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
[۹۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
[۹۹] موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
[۱۰۰] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۶.    
[۱۰۱] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۰۳.    
[۱۰۲] داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    

گویند: او بر فقه ابوحنیفه و اختلافات آن با فقه شافعی، فقه زیدیه، مذهب حسن بصری و مذهب ابوهاشم معتزلی تبحر و تسلط کامل داشت.
[۱۰۳] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۹، ص۲۳.    
[۱۰۴] موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
[۱۰۵] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۶.    
ولی برخی شرح‌حال‌نگاران معاصر شیعی با استناد به کتابی از سمّان با عنوان سفینة النجاة فی الائمة الهداة که در امامت نگاشته،
[۱۰۶] منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ص۳۳.    
او را امامی مذهب دانسته‌اند. معتقدند علت این‌که برخی او را معتزلی دانسته‌اند، نزدیکی آرا، اندیشه‌های کلامی شیعه و معتزله در مسائلی چون نفی رؤیت، حدوث قرآن و اثبات حسن و قبح عقلی است.
[۱۰۷] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۵۷۲.    
[۱۰۸] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۳۸۹.    
[۱۰۹] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
[۱۱۰] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۲۹.    



ابن زَنجویه کتابهای متعددی نگاشته است که به غیر از کتاب‌های
• معجم الشیوخ؛
[۱۱۱] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۶.    

• سفینة النجاة.
[۱۱۲] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
[۱۱۳] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
[۱۱۴] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
[۱۱۵] موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
[۱۱۶] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
[۱۱۷] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
[۱۱۸] داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    

دیگر آثار او عبارت‌اند از:
• البستان در تفسیر قرآن در ده مجلد؛
[۱۱۹] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
[۱۲۰] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
[۱۲۱] موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
[۱۲۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
[۱۲۳] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
[۱۲۴] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
[۱۲۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۱۰۵.    

• الرشاد در فقه؛
[۱۲۶] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
[۱۲۷] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
[۱۲۸] موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
[۱۲۹] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
[۱۳۰] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۱، ص۲۳۳.    

• المدخل در نحو؛
[۱۳۱] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
[۱۳۲] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
[۱۳۳] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
[۱۳۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۲۴۸.    

• الریاض در حدیث؛
[۱۳۵] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
[۱۳۶] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
[۱۳۷] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
[۱۳۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۱، ص۳۱۴.    

• کتاب الصلاة؛
[۱۳۹] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
[۱۴۰] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
[۱۴۱] موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
[۱۴۲] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    

• کتاب الحج؛
[۱۴۳] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
[۱۴۴] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
[۱۴۵] موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
[۱۴۶] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
[۱۴۷] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۲۵۰.    

• المصباح در عبادات؛
[۱۴۸] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
[۱۴۹] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
[۱۵۰] موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    

• النور در موعظه؛
[۱۵۱] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
[۱۵۲] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
[۱۵۳] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
[۱۵۴] منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ص۳۳.    

• المسلسلات؛
• الموافقة بین اهل البیت و الصحابه و مارواه کل فریق فی حق الآخر
[۱۵۵] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۷.    
[۱۵۶] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
[۱۵۷] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۱۱۲.    
[۱۵۸] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
[کتاب اخیر را جارالله زمخشری (م ۵۳۸ هـ.ق) با حذف اسانید و مکررات مختصر کرده است]
[۱۵۹] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۸۹۰.    
؛
• معجم البلدان؛
• رساله‌ای در نفی قضاو قدر؛
• المجالس المائتین [برادرزاده سمّان، طاهربن حسین کتاب اخیر را از او روایت نموده است]
[۱۶۰] سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۲۱۰.    
؛
• الداعی الی وداع الدنیا.
[۱۶۱] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۲۱۰.    



اسماعیل بن علی تمام کتاب‌های خود را وقف بر مسلمانان کرده و در نهایت بنابر مشهور در سال ۴۴۵ (هجری قمری) در شهر ری از دنیا رفت.
[۱۶۲] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
[۱۶۳] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
[۱۶۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۲۴۸.    
[۱۶۵] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
[۱۶۶] موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
[۱۶۷] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۷.    
[۱۶۸] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۰۳.    
[۱۶۹] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۱۶.    
[۱۷۰] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۳۰.    
[۱۷۱] داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    

او را در جبل طَبَرک، کنار محمد بن حسن شیبانی دفن کردند.
[۱۷۲] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۹، ص۲۴.    
[۱۷۳] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۷.    

(دیگر منابع:
[۱۷۴] داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۰.    
[۱۷۵] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۲۹.    
[۱۷۶] ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۶.    
[۱۷۷] ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۰۳.    
[۱۷۸] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۶.    
[۱۷۹] مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
[۱۸۰] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۴.    
[۱۸۱] موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۱.    
[۱۸۲] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
[۱۸۳] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
[۱۸۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۲۴۸.    
[۱۸۵] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
[۱۸۶] ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
[۱۸۷] ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۱.    
[۱۸۸] مقریزی، احمد بن علی، المقفی الکبیر، ج۲، ص۱۰۴.
[۱۸۹] مهدی لدین ‌الله، احمد بن یحیی، طبقات المعتزله، ص۱۱۹.
[۱۹۰] بوسنینه، منجی، موسوعة اعلام العلماء و الأدباء العرب و المسلمین، ج۱۳، ص۲۳۱ـ ۲۳۳.
[۱۹۱] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۲، ص۳۲.
[۱۹۲] یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان،، ج۳، ص۴۹.    
[۱۹۳] خویی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۷۱.    
)
۱. ↑ داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۰.    
۲. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۲۹.    
۳. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۶.    
۴. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۰۳.    
۵. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۶.    
۶. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
۷. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۴.    
۸. ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۱.    
۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
۱۰. ↑ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
۱۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۲۴۸.    
۱۲. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
۱۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
۱۴. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۱.    
۱۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۵۶.    
۱۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
۱۷. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
۱۸. ↑ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
۱۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
۲۰. ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۱.    
۲۱. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۶.    
۲۲. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۰۳.    
۲۳. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۶.    
۲۴. ↑ نویهض، عادل، معجم المفسّرین، ج۱، ص۹۱.    
۲۵. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۱.    
۲۶. ↑ داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    
۲۷. ↑ منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ص۳۲.    
۲۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ص۲۳۹.    
۲۹. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۱.    
۳۰. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
۳۱. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
۳۲. ↑ داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    
۳۳. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
۳۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
۳۵. ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
۳۶. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۷.    
۳۷. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۶.    
۳۸. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۶.    
۳۹. ↑ داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    
۴۰. ↑ داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    
۴۱. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
۴۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
۴۳. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۰۳.    
۴۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۳۰.    
۴۵. ↑ داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    
۴۶. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۲۱۰.    
۴۷. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۱.    
۴۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
۴۹. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
۵۰. ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۱.    
۵۱. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۶.    
۵۲. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۲۹.    
۵۳. ↑ داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    
۵۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۸، ص۵۶.    
۵۵. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۷.    
۵۶. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۷.    
۵۷. ↑ ابن تغری بردی، یوسف، النجوم الزاهره، ج۵، ص۵۱.    
۵۸. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۹، ص۲۳.    
۵۹. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
۶۰. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
۶۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
۶۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
۶۳. ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۱.    
۶۴. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۶.    
۶۵. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۶.    
۶۶. ↑ داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    
۶۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تذکرة الحفاظ، ج۳، ص۲۱۳.    
۶۸. ↑ رافعی، عبدالکریم بن محمد، التدوین فی اخبار قزوین، ج۲، ص۲۹۹.    
۶۹. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۹، ص۹۴.    
۷۰. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
۷۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
۷۲. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۹، ص۲۲.    
۷۳. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
۷۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
۷۵. ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۱.    
۷۶. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۱۱.    
۷۷. ↑ داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    
۷۸. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۲۰۹.    
۷۹. ↑ رافعی، عبدالکریم بن محمد، التدوین فی اخبار قزوین، ج۲، ص۲۹۹.    
۸۰. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
۸۱. ↑ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
۸۲. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
۸۳. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
۸۴. ↑ داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    
۸۵. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۲، ص۱۵۸.
۸۶. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۷.    
۸۷. ↑ منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ص۳۳.    
۸۸. ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
۸۹. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۸.    
۹۰. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۶.    
۹۱. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۲، ص۶۵.    
۹۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
۹۳. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۳۰.    
۹۴. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۲۰۹.    
۹۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ص۲۳۹.    
۹۶. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
۹۷. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
۹۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
۹۹. ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
۱۰۰. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۶.    
۱۰۱. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۰۳.    
۱۰۲. ↑ داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    
۱۰۳. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۹، ص۲۳.    
۱۰۴. ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
۱۰۵. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۶.    
۱۰۶. ↑ منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ص۳۳.    
۱۰۷. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۵۷۲.    
۱۰۸. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۳۸۹.    
۱۰۹. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
۱۱۰. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۲۹.    
۱۱۱. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۶.    
۱۱۲. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
۱۱۳. ↑ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
۱۱۴. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
۱۱۵. ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
۱۱۶. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
۱۱۷. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
۱۱۸. ↑ داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    
۱۱۹. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
۱۲۰. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
۱۲۱. ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
۱۲۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
۱۲۳. ↑ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
۱۲۴. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
۱۲۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۳، ص۱۰۵.    
۱۲۶. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
۱۲۷. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
۱۲۸. ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
۱۲۹. ↑ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
۱۳۰. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۱، ص۲۳۳.    
۱۳۱. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
۱۳۲. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
۱۳۳. ↑ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
۱۳۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۲۴۸.    
۱۳۵. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
۱۳۶. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
۱۳۷. ↑ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
۱۳۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۱، ص۳۱۴.    
۱۳۹. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
۱۴۰. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
۱۴۱. ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
۱۴۲. ↑ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
۱۴۳. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
۱۴۴. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
۱۴۵. ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
۱۴۶. ↑ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
۱۴۷. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۲۵۰.    
۱۴۸. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
۱۴۹. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
۱۵۰. ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
۱۵۱. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
۱۵۲. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۹.    
۱۵۳. ↑ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
۱۵۴. ↑ منتخب الدین رازی، علی بن عبدالله، فهرست منتجب الدین، ص۳۳.    
۱۵۵. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۷.    
۱۵۶. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
۱۵۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۱۱۲.    
۱۵۸. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
۱۵۹. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۸۹۰.    
۱۶۰. ↑ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۷، ص۲۱۰.    
۱۶۱. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۲۱۰.    
۱۶۲. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۲.    
۱۶۳. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
۱۶۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۲۴۸.    
۱۶۵. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
۱۶۶. ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۲.    
۱۶۷. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۷.    
۱۶۸. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۰۳.    
۱۶۹. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۱۶.    
۱۷۰. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۳۰.    
۱۷۱. ↑ داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۱.    
۱۷۲. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۹، ص۲۴.    
۱۷۳. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۷.    
۱۷۴. ↑ داوودی، محمد بن علی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۱۰.    
۱۷۵. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، طبقات الحفاظ، ص۴۲۹.    
۱۷۶. ↑ ابن العدیم، بغیه الطلب فی تاریخ حلب، ج۴، ص۱۷۰۶.    
۱۷۷. ↑ ابن عماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب، ج۵، ص۲۰۳.    
۱۷۸. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ص۱۵۶.    
۱۷۹. ↑ مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال، ج۲، ص۷۶.    
۱۸۰. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱۰، ص۲۳۴.    
۱۸۱. ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۵، ص۷۱.    
۱۸۲. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ص۳۱۹.    
۱۸۳. ↑ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، ج۲، ص۳۹.    
۱۸۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۰، ص۲۴۸.    
۱۸۵. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۸۱.    
۱۸۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۸۷.    
۱۸۷. ↑ ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ص۴۲۱.    
۱۸۸. ↑ مقریزی، احمد بن علی، المقفی الکبیر، ج۲، ص۱۰۴.
۱۸۹. ↑ مهدی لدین ‌الله، احمد بن یحیی، طبقات المعتزله، ص۱۱۹.
۱۹۰. ↑ بوسنینه، منجی، موسوعة اعلام العلماء و الأدباء العرب و المسلمین، ج۱۳، ص۲۳۱ـ ۲۳۳.
۱۹۱. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، ج۲، ص۳۲.
۱۹۲. ↑ یافعی، عبدالله بن اسعد، مرآة الجنان،، ج۳، ص۴۹.    
۱۹۳. ↑ خویی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۷۱.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «اسماعیل بن علی سمّان»، ج۳، ص۱۰۰.


رده‌های این صفحه : ادیبان حنفی قرن 5 (قمری) | درگذشتگان سال 445 (قمری) | زادگان سال 370 (قمری) | شخصیت‌های حنفی قرن 5 (قمری) | علمای حنفی قرن 5 (قمری) | فقهای حنفی قرن 5 (قمری) | مؤلفان حنفی قرن 5 (قمری) | متکلمان حنفی قرن 5 (قمری) | محدثان حنفی قرن 5 (قمری) | مفسران حنفی قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار