اصطلاح تنقیح مناط
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تنقیح مناط یعنی منقح کردن و پاک کردن ملاک و علت حکم سپس تعمیم دادن آن.
تنقیح مناط یعنی تعیین علت حکم،اگر در کلام
شارع تصریح به حکمی شده باشد بدون آنکه متعرض علت آن شده باشند، برای دستیابی به «علت»(جهت قیاس کردن) می‌گویند باید به «
سبروتقسیم» متوسل شد.
سبر یعنی آزمایش و تقسیم یعنی مجتهد اوصاف متعددی را که احتمال می‌دهد یکی از آنها (علت)حکم در (اصل)باشد انتخاب می‌کند و هر وصف را در برابر حکم اصل می‌گیرد و می‌سنجد تا ببیند آیا تناسبی بین آن وصف و حکم اصل وجود دارد یا خیر؟
هر وصفی که شایستگی علیت را نداشته باشد از گردونه خارج تا منتهی به وصفی گردد که چنین شایستگی را پیدا کند. قیاسی که علت آن از راه (سبر و تقسیم) به دست آید تنقیح مناط نام دارد.
تنقیح مناط ممکن است قطعی و یا ظنی باشد مثلا شخص بیابان‌نشینی به حضور
پیامبر صلی‌الله علیه و آله و سلم آمد وعرض کرد: من هلاک شدم حضرت فرمود: چه کردی گفت: درروز
ماه رمضان با زنم در آمیختم. فرمود: بنده‌ای آزادکن.
در تنقیح مناط این حکم گفته‌اند: اعرابی بودن که خصوصیتی ندارد ماه رمضان آن سال نیز خصوصیتی ندارد همچنین سایر اوصاف و امور در آزاد کردن بنده و برده دخیل نیست پس استنباط می‌شود هر مکلفی که در
ماه رمضان با زن خود نزدیکی کند باید برده و بنده آزاد کند.
مثال دیگر: بعضی از فقهای امامیه تصرف در ملک غیر را در مواردی که ضرر متوجه مالک نشود جایز دانسته‌اند مانند نشستن پای دیوار تکیه دادن بر آن از سایه آن استفاده کردن و آن را به «تنقیح مناط»از جواز استضائه از نور چراغ غیر که بدون اشکال آن را جایز می‌دانند فتوی داده‌اند.
پایگاه تبیان
