الاخبار الطوال (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اخبار الطوال، از نخستین آثاری است که در تاریخ عمومی
اسلام و
ایران نگاشته شده است.
مؤلف تحت عناوین و سرفصل‌های تاریخی به تبیین حوادث پرداخته، و بدون ذکر سلسله اسناد در نقل حوادث، سعی در بدست دادن متنی یکدست و برگزیده از اخبار تاریخی کرده است. دینوری از نقل حوادث بگونه تقطیع شده پرهیز کرده و چون به موضوعی تاریخی می‌پردازد، آن را دنبال کرده و به پایان می‌رساند بدین ترتیب اثر او بر پایه شیوه موضوعی نگارش یافت، نه بر اساس سالشمار.
دینوری از منابع خویش یاد نکرده و تنها در مواردی از برخی از راویان مانند
هیثم بن عدی سخن گفته است.
اخبار الطوال با شرح زندگی فرزندان
آدم علیه‌السّلام آغاز و با
مرگ معتصم (
سال ۲۲۷) پایان می‌یابد.
کتاب دارای سه رشته حوادث عمده به شرح زیر می‌باشد:
۱. رشته نخست شامل مطالبی در مورد آدم علیه‌السّلام و فرزندان نخستین او و پیامبرانی همچون
ادریس و
نوح و
هود و
ابراهیم و
اسماعیل علیه‌السّلام و بنی اسرائیل و پادشاهی داود و
سلیمان علیه‌السّلام تا ظهور
عیسی علیه‌السّلام است.
۲. رشته دوم شامل شرح حال و سرگذشت پادشاهان ایران و روم است.
۳. بخش اخیر آن
تاریخ اسلام است که از پیکارهای اعراب و ایرانیان در دوره خلافت عمر شروع و تا پایان خلافت معتصم (متوفی ۲۲۷) ادامه می‌یابد.
دینوری درباره سیره و مغازی
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم سخنی نگفته و تاریخ اسلام را با فتح ایران آغاز کرده است، این امر نشانگر آن است که وی صرفا قصد ارائه اخبار مربوط به ایران را داشته است بدین ترتیب تکیه دینوری در اخبار الطوال بر تاریخ ایران بوده و تاریخ خلفای نخست را تا آن اندازه که به ایران و فتح شهرهای آن ارتباط داشته آورده است. دربخشهای نخست کتاب نیز که به تاریخ شعوب و ملل مجاور پرداخته، تنها از باب معاصرت آنان با پادشاهان ایرانی و ارتباطشان با
ایران است.
گرایش نسبی به عنصر ایرانی در اخبار الطوال به وضوح مشهود است، اما این گرایش به حدی نیست که دینوری را به ورطه شعوبیگری بکشاند، عنایت وی به تاریخ ایران سبب شده تا کتابش ماخذ مهمی برای تاریخ ایران باشد، از میان رخدادهای تاریخ
اسلام ، وی از تحولات
عراق که با جنبشهای شیعی ارتباط وثیقی دارد، مانند جنگهای
امام علی علیه‌السّلام ،
واقعه کربلا ،
قیام مختار و جنبش عباسیان با تفصیل بیشتری سخن گفته است.
دینوری با آنکه تا سال ۲۸۳ ه. زنده بوده، از پرداختن به حوادث مربوط به
زمان خود که آنها را درک کرده، خودداری کرده و گزارش حوادث را تا زمان معتصم عباسی متوفی در ۲۲۷ (۵۵ سال قبل از وفات دینوری) آورده است.
کتاب اخبار الطوال را آقای عبد المنعم عامر تحقیق و به چاپ سپرده است. آقای دکتر محمود مهدوی دامغانی نیز کتاب را به فارسی ترجمه کرده است.
نرم افزار تاریخ اسلامی ایران، مرکز تحقیقات کامپوتری علوم اسلامی.
