الأمالی (شیخ طوسی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب امالی نوشته شیخ طوسی بوده و در یک جلد به
زبان عربی به همت انتشارات دارالثقافه
قم چاپ و منتشر شده است.
در کتب تراجم بیش از ۳۰ کتاب با عنوان «امالی» ذکر شده که کتب بزرگانی چون
شیخ مفید،
شیخ صدوق و
شیخ طوسی از مشهورترین آنها است.
امالی عبارتست از مطالبی که استاد در مجلس‌ها یا زمان‌های خاص از حفظ یا از کتاب خود برای شاگردان می‌خواند و آنها همه مطالب را می‌نویسند، لذا به آن «المجالس» و «عرض المجالس» هم می‌گویند.
این نوع از تعلیم بهترین نوعی است که در طول
تاریخ ثبت شده و دقیق‌ترین روش برای انتقال کاملا صحیح مطالب به شاگردان است.
این کتاب شامل روایاتی است که
شیخ الطائفه در
نجف اشرف طی جلسات منظمی برای شاگردان خود املا می کرده است. این واقعه بعد از آن است که در سال ۴۴۸ ق
حوزه نجف را تأسیس نمود و شروع به تربیت شاگردان در آن
حوزه علمیه مقدس کرد.
اولین مجلس کتاب،
در سال ۴۵۵ ق و آخرین آن، در سال ۴۵۸ ق برگزار شده و از مجلس نوزدهم تا پایان کتاب، روزهای
جمعه بوده که تاریخ دقیق آنها در ابتدای هر مجلس ذکر شده است. شیخ طوسی با دقت تمام سلسله سند
روایات را ذکر کرده و کمتر
روایت مرسل یا
روایت مقطوع در آنها دیده می شود. لذا می توان گفت که امالی شیخ طوسی مجموعه روایاتی است که شیخ از بین هزاران
روایت، که در اختیار داشته، انتخاب نموده است.
گرچه کتاب امالی ترتیب موضوعی ندارد و از این جهت به دست آوردن یک موضوع خاص در کتاب مشکل به نظر می‌رسد؛ اما با گذری سریع به کتاب، خواننده آن درمی یابد که روایات اثبات
ولایت و فضائل
امیرالمؤمنین علیه‌السّلام حجم زیادی از کتاب را دربر گرفته است.
کتاب امالی از حیث تنوع موضوعات بسیار جالب است، چرا که موضوعات آن از
اصول دین و
معرفة الله و
فضائل معصومین و
سیره نبوی تا
ادعیه ماثوره و وقایع تاریخی و سیاسی مانند
هجرت به
حبشه و مقتل
امام حسین علیه‌السّلام و
قیام مختار را دربر می‌گیرد.
در کنار این روایات،
روایات اخلاقی در موضوعات گوناگون و روایات آداب مانند: آداب خوردن و آشامیدن و آداب
مسجد نیز به
چشم می‌خورد.
کتاب امالی شیخ طوسی توسط فرزند بزرگوار او، ابو علی طوسی روایت شده و به همین خاطر بعضی، قسمتهایی از کتاب را از ابو علی دانسته‌اند؛ در حالی که صحیح نیست و تمام این کتاب املاء شیخ است به شاگردانش که از جمله آنها ابو علی بوده است. کتاب حاضر دارای ۱۵۳۷ روایت است که در ۴۶ مجلس تنظیم شده‌اند و در چاپ حاضر برای روایات شماره مسلسل زده شده و روایات هر مجلس نیز شماره ردیف خورده است.
از جمله اساتید شیخ طوسی در این کتاب می‌توان به:
۱-
شیخ مفید در مجلس‌های ۱ تا ۹ و ۴۵ ۲-
ابومفضل شیبانی در مجلس‌های ۱۶ تا ۳۲،
که مجلس‌هایی کوتاه و مختصر است ۳-
ابن صلت اهوازی در مجلس‌های ۴ و ۱۲ و ۴۱ تا ۴۴ ۴-
ابن غضائری در مجلس‌های ۱۵ و ۳۲ و ۳۳ و ۳۴ و ۳۸ و ۴۰ ۵- حسین بن ابراهیم قزوینی در مجالس ۳۵ تا ۳۸ ۶-
ابن شاذان قمی در مجالس ۳۸ و ۴۲ اشاره نمود.
بقیه مجالس نیز از یک یا چند شیخ روایت شده که روایات هر شیخ در مجموعه‌ای جدای از دیگری آمده است.
نسخه‌ای مربوط به سال ۵۸۰ هجری در دست است که مجالس با ذکر مشایخ شیخ طوسی شروع می‌شود و نام ابو علی طوسی در آنها نیست؛ اما در نسخه‌های متاخر از آن ابتدای مجالس نقل ابو علی طوسی است از پدرش با ذکر تاریخ نقل.
در چاپ حاضر فهرست آیات و فهرست الفبایی روایات و فهرست اشعار و فهرست مطالب در پایان کتاب آمده و برای تمام روایات عنوان زده شده است.
در پاورقی کتاب تمام روایاتی که شبیه آنها یا خود آنها در جایی دیگر از کتاب تکرار شده آدرس داده شده و تمام روایات کتاب شماره مسلسل خورده است.
سایت اندیشه قم نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
