• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

التعریفات خام

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



التعریفات ، رساله ای به عربی در باره اصطلاحات معارف و علوم در دوره اسلامی ، از میرسید شریف جرجانی ، متکلم و ادیب و منطقی سده هشتم و نهم می باشد.

التعریفات ، فرهنگ اصطلاحات معارف اسلامی در علوم عقلی و نقلی شامل صرف و نحو و بلاغت ، فقه و اصول فقه ، حدیث ، تفسیر، هیئت ، ریاضیات ، کلام ، منطق ، فلسفه ، عرفان و فِرَق است. جرجانی به گفته خود «این کتاب را برای تسهیل استفاده از آن بر اساس حروف هجاء از الف تا یاء» مرتب کرده (جرجانی ، ص ۱۹) و تعریف هر اصطلاح را به طرزی که معمول قدما بوده ذکر کرده است (اقبال آشتیانی ، بخش ۱، ص ۶۶). این کتاب ، حدود ۱۷۰۰ اصطلاح را در بر دارد، نخستین آن اصطلاح فقهیِ «الا´بِق » و آخرین آن معرفی فرقه «یونسیه » است . التعریفات مرجعی است که بسیاری از کتابها، برای شرح و تعریف اصطلاحات علوم مختلف ، به آن استناد کرده اند.

جرجانی در تألیف التعریفات ، علاوه بر قرآن و احادیث نبوی ، از منابع گوناگونی بهره جسته و گاه برخی از آنها را نام

برده است ؛
برای نمونه ، در تعریف «الاستقامة » (جرجانی ، ص ۳۷) و «الاخلاص » (جرجانی ، ص ۲۸) سخنان ابوعلی دقّاق و فضیل بن عیاض را از رساله قشیریه (عبدالکریم بن هوازن قشیری ، ص ۳۱۱، ۳۱۶) نقل کرده و «ذوالعقل و العین » (جرجانی ، ص ۱۴۴) و «الحروف العالیات » (جرجانی ، ص ۱۱۶) را بترتیب ، از اصطلاحات الصوفیه عبدالرزاق کاشی (عبدالرزاق کاشی ، ص ۱۶۲ـ۱۶۳) و کشف الغایات (کشف الغایات ، ص ۲۹۲) از مؤلفی ناشناخته در شرح التجلیات الالهیه ابن عربی و نیز «مرید» (جرجانی ، ص ۲۶۹) را از فتوحات المکیه ابن عربی (ابن عربی ، سفر ۱۳، ص ۲۳۳) و «صنعة التسمیط » (جرجانی ، ص ۱۷۶) را بااستفاده از یکی از ابیات مقصوره ابن درید نقل کرده است . اصطلاحات فقهی کتاب التعریفات با استفاده از آثار محمدبن ادریس شافعی ، ابوحنیفه نعمان بن ثابت و محمدبن حسن شیبانی نقل شده است ؛
به عنوان مثال ، مؤلف در تعریف «اللغو» (جرجانی ، ص ۲۴۷) سخن شافعی را از احکام القرآن (محمدبن ادریس شافعی ، ج ۲، ص ۱۰۶ـ۱۰۷) و سخن دیگری از همو را در تعریف «القدرة » (جرجانی ، ص ۲۲۲) از کتاب الاُمّ (محمدبن ادریس شافعی ، الاُمّ ، ج ۲، ص ۵۲) به نقل آورده است . نیز به مناسبت ، از منابعی مثل المبسوط سرخسی و السِّیَر الکبیر و جامع الصغیر و جامع الکبیر شیبانی نام برده است .

التعریفات بارها چاپ شده است . گوستاو فلوگل نخستین بار آن را در ۱۲۶۱/ ۱۸۴۵ به انضمام اصطلاحات الصوفیة ابن عربی در لایپزیگ چاپ کرد (زیدان ، ج ۳، ص ۲۳۶)
همچنین ، مناوی آن را با عنوان التوقیف علی مهمات التعریف در پاریس چاپ کرد (زیدان ، ج ۳، ص ۲۳۶؛ حاجی خلیفه ، ج ۱، ستون ۴۲۲)

کتاب التعریفات به فارسی و فرانسه ترجمه و چاپ شده است . نخستین بار گزیده ای از متن اصلی آن را عمران علیزاده (تبریز ۱۳۶۰ ش ) به فارسی بر گرداند و سپس متن کامل آن را حسن سیدعرب و سیما نوربخش (تهران ۱۳۷۷ ش ) ترجمه کردند. موریس ژلتون (تهران ۱۹۹۴) نیز آن را به فرانسه بر گردانده است .

منابع :
(۱) ابن عربی ، الفتوحات المکیة ، سفر ۱۳، چاپ عثمان یحیی ، قاهره ۱۴۱۰/ ۱۹۹۰؛
(۲) عباس اقبال آشتیانی ، مجموعه مقالات عباس اقبال آشتیانی ، بخش ۱، گردآوری و تدوین از محمد دبیرسیاقی : «تربیت یا تعلیم اخلاقی »، تهران ۱۳۶۹ ش ؛
(۳) علی بن محمد جرجانی ، کتاب التعریفات ، چاپ ابراهیم ابیاری ، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵؛
(۴) حاجی خلیفه ؛
(۵) جرجی زیدان ، کتاب تاریخ آداب اللغة العربیة ، مصر ۱۹۱۱ـ۱۹۱۴؛
(۶) محمدبن ادریس شافعی ، احکام القرآن ، چاپ قاسم شماعی رفاعی ، قاهره ?( ۱۳۷۱ ) ، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(۷) محمدبن ادریس شافعی ، الاُمّ ، چاپ محمد زهری نجار، بیروت ( بی تا. ) ؛
(۸) عبدالرزاق کاشی ، اصطلاحات الصوفیة ، چاپ محمد کمال ابراهیم جعفر، مصر ۱۹۸۱؛
(۹) عبدالکریم بن هوازن قشیری ، الرسالة القشیریة ، چاپ عبدالحلیم محمود و محمودبن شریف ، قاهره ( بی تا. ) ، چاپ افست قم ۱۳۷۴ ش ؛
(۱۰) کشف الغایات فی شرح ما اکتنفت علیه التجلیات ، در ابن عربی ، التجلیات الالهیة ، چاپ عثمان اسماعیل یحیی ، تهران ۱۳۶۷ ش .



جعبه ابزار