الجرح و التعدیل خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
الجرح و التعدیل ، از مهمترین كتابها در دانش جرح و تعدیل، تألیف ابنابیحاتمِ رازی • (متوفی ۳۲۷). چارچوب اصلی كتاب بر گرفته از التاریخ الكبیر ابوعبداللّه محمدبن اسماعیل بخاری است (سخاوی، ص۲۲۰؛ ابنابیحاتم، ج ۱، مقدمه عبدالرحمان معلمی یمانی، ص ط ـ یا؛ برای آگاهی بیشتر در این باره رجوع کنید به رفعت فوزی عبدالمطلب، ص ۱۸۵ـ۱۹۱). بخاری در كتاب خود غالباً به ذكر نام افراد بسنده كرده و به تعدیل یا جرح آنان نپرداخته، ولی ابنابیحاتم علاوه بر گردآوری اقوال و آرای عالمان در باب جرح و تعدیل راویان، نام بسیاری از آنان را كه در كتاب بخاری نیامده، ذكر كرده است (ابنابیحاتم، همانجا). ابنابیحاتم در كتاب خود از آرای كسانی همچون شُعبَة بن حَجّاج (متوفی۱۶۰)، سُفیان ثَوری (متوفی ۱۶۱)، یحییبن سعید قَطّان (متوفی ۱۹۴)، عبدالرحمانبن مهدی (متوفی ۱۹۸)، یحییبن مَعین (متوفی ۲۳۳)، علیبن مَدینی (متوفی ۲۳۴) احمدبن حنبل (متوفی ۲۴۱)، ابوزُرعه رازی (متوفی ۲۶۴) و پدرش، ابوحاتم رازی (متوفی ۲۷۷)، بهره برده است (ابنابیحاتم، همان مقدمه، ص یا ـ یب). در مواردی كه نقلقول باواسطه است، ابنابیحاتم سلسله اِسناد خود را تا راوی اول ذكر كرده (برای شماری از این واسطهها رجوع کنید به همان مقدمه، ص یا ـ یج) و در جاهایی به داوری در باره برخی معاصرانش پرداخته است (برای نمونه رجوع کنید به همان، ج ۲، ص۱۴۰، ج ۴، ص ۱۹۴، ج ۸، ص ۱۹۴؛ نیز رجوع کنید به رفعت فوزی عبدالمطلب، ص ۳۵۱ـ۳۶۹ كه برخی از این موارد را فهرست كرده است). ترتیب كتاب الفبایی است و بر اساس حرف اول نام راویان، و در مواردی كه اشخاصِ همنام بسیاری وجود داشتهاند، بر اساس حرف اول نام پدرشان مرتب شده است (مثلاً رجوع کنید به ابنابیحاتم، ج ۲، ص ۸۳: باب من یسمّی ابراهیم). در پایان هر نام، یك باب به كسانی اختصاص دارد كه نام پدرشان مشخص نیست (مثلاً رجوع کنید به ج ۲، ص ۱۴۹: باب تسمیة ابراهیم الذین لاینْسَبون). در پایان هر حرف، نامهایی كه فقط یك مصداق دارند در بابی مستقل ذكر شدهاند (برای نمونه رجوع کنید به ج ۲، ص ۳۴۳). در بخش پایانی كتاب (ج ۹، ص ۳۱۵ به بعد)، نام افرادی آمده كه به نام پدر یا برادرشان یا به كنیه مشهور بودهاند، یا اینكه نه نام خودشان مشخص بوده نه نام پدرشان، و نیز نام یك تن ذكر شده كه خودش شناخته شده اما پدرش ناشناخته است. با وجود این، نظم كتاب به گونهای نیست كه نامها به سهولت قابل دستیابی باشند، ازاینرو فهرستهایی برای آن تنظیم شده است، از جمله فهرس الجرح و التعدیل از بَسْیونی زَغلول كه در ۱۴۰۸ به همراه خود كتاب در بیروت چاپ شد و فهرستی دیگر از محمدصالحبن عبدالعزیز مراد (عطیه و دیگران، ج ۲، ص ۵۹۵).
الجرح و التعدیل در بر گیرنده نام بیش از هجده هزار راوی،است، ولی سلمان باشاران(د.ا.د.ترك ، ذیل مادّه) به خطا این رقم را ۰۴۰ ، ۱۶ ثبت كرده است. ابنابیحاتم، به منظور جامعیت بخشیدن به كتاب، افراد بسیاری را، بدون جرح یا تعدیل ایشان، برشمرده است به امید آنكه در آینده حكمی در باره آنان بیابد و بر مطالب كتاب بیفزاید (ج ۲، ص ۳۸). برخی این فقدانِ حكم را دالّ بر توثیق راوی دانستهاند (رجوع کنید به لكنوی، ص۲۳۰ـ ۲۴۸، تعلقیه عبدالفتاح ابوغده).
باتوجه به حجم گسترده كتاب و بهرغم دقت و وسواس مؤلف، اشتباهاتی به آن راه یافته كه مصحح كتاب، عبدالرحمانبن یحیی معلمی یمانی، برخی از آنها را ذكر كرده است (رجوع کنید به ابنابیحاتم، ج ۱، مقدمه، ص یز ـ یج). مؤلف در مقدمه كتاب (ج ۲، ص ۳۷ـ۳۹) به تبیین درجات راویان و اقسام آنان از نظر جرح و تعدیل پرداخته و حماده (ص ۲۴۸) اینگونه تقسیمبندی را بدیع دانسته است. به دلیل اهمیت این كتاب، تراجمنویسانِ بسیاری از آن مطالبی نقل كردهاند كه از آن جملهاند: خطیب بغدادی (ج ۳، ص ۳۱۳، ج ۵، ص ۲۰۴)، ابنماكولا (ج ۱، ص ۲۹۳، ج ۲، ص۴۰، ۴۹۷)، سمعانی (ج ۱، ص ۸۳، ۹۶، ج ۵، ص ۵)، ابنعساكر (ج ۵، ص ۱۶۱، ج ۱۹، ص۲۴۰)، ابننقطه (ج ۲، ص ۸۳، ۳۱۷، ج ۳، ص ۲۲۳)، مِزّی (ج ۱، ص ۱۵۲)، ذهبی (ج ۲، ص ۳۳۵، ج ۳، ص ۴۵۵) و ابنحجر عسقلانی (ج ۱، ص ۵۷۸، ج ۸، ص ۳۶۲).
مؤسسه دایرة المعارف العثمانیة در حیدرآباد دكن، الجرح و التعدیل را به همراه تقدمة المعرفة، كه دیباچه و مدخلی بر آن محسوب میشود و در آن عالمان جرح و تعدیل معرفی شدهاند، در نُه جلد و در فاصله سالهای ۱۳۶۱ تا ۱۳۷۳/ ۱۹۴۱ـ۱۹۵۳ چاپ كرده است (برای آگاهی از نسخههای خطی آن رجوع کنید به سزگین، ج ۱، جزء ۱، ص ۳۵۳).
منابع:
(۱) ابنابیحاتم، كتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد دكن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت [ بیتا. (؛
(۲) ابنحجر عسقلانی، لسانالمیزان، چاپ عبدالفتاح ابوغده، بیروت ۱۴۲۳/۲۰۰۲؛
(۳) ابنعساكر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱؛
(۴) ابنماكولا، الاكمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف من الاسماء و الكنی و الانساب، چاپ عبدالرحمانبن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دكن ۱۳۸۱ـ۱۴۰۶/ ۱۹۶۲ـ۱۹۸۶؛
(۵) ابننقطه، تكملة الاكمال، چاپ عبدالقیوم عبدرب النبی، مكه ۱۴۰۸ـ ۱۴۱۸؛
(۶) فاروق حماده، المنهج الاسلامی فی الجرح و التعدیل: دراسة منهجیة فی علوم الحدیث، رباط ۱۴۰۹/۱۹۸۹؛
(۷) خطیب بغدادی؛
(۸) ذهبی؛
(۹) رفعت فوزی عبدالمطلب، ابنابیحاتم الرازی و اثره فی علوم الحدیث، قاهره ۱۴۱۵/۱۹۹۴؛
(۱۰) محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الاعلان بالتوبیخ لمن ذمّ التاریخ ، چاپ فرانتس روزنتال، بیروت ) بیتا. ]؛
(۱۱) فؤاد سزگین، تاریخ التراث العربی، ج ۱، جزء ۱، نقله الی العربیه محمود فهمی حجازی، ریاض ۱۴۰۳/۱۹۸۳؛
(۱۲) سمعانی؛
(۱۳) محییالدین عطیه، صلاحالدین حفنی، و محمد خیر رمضان یوسف، دلیل مؤلفات الحدیث الشریف المطبوعة القدیمة و الحدیثة، بیروت ۱۴۱۶/۱۹۹۵؛
(۱۴) محمود عبدالحی لكنوی، الرفع و التكمیل فی الجرح و التعدیل ، چاپ عبدالفتاح ابوغده، حلب ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷؛
(۱۵) یوسفبن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الكمال فیاسماء الرجال ، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲؛
(۱۶) TDVIA , s.v. "el-Cerh ve't - Ta ـ dîl (by Selman Basaran).