الصناعة الصغیرة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الصناعة الصغیرة» تالیف جالینوس از جمله آثاری است که از مکتب طبی یونانی به دست ما رسیده است. این اثر را حنین بن اسحاق عبادی به
عربی برگردانده است.
جالینوس در ابتدای این اثر به مسلک‌ها و
مذاهب طبی اشاره می‌کند و سه مسلک عمده طبی را ذکر می‌نماید که عبارتند از:
۱. مسلک عکس و تحلیل؛ ۲. مسلک ترکیب که بر خلاف مسلک اول است؛ ۳. مسلک تحلیل حد که وی نگارش این اثر بر اساس مکتب و مسلک سوم است.
جالینوس دراین گفتار، که در حکم مقدمه این اثر است، چنین ادعا می‌کند که مطالب این اثر خلاصه و نتیجه تحقیقات او درکتاب‌های دیگر است خلاصه‌ای بدون نقد و ابرام‌ها و مناقشات متعدد.
جالینوس بحث در این کتاب را با تعریفی از طب شروع می‌کند و با ذکر قید صحت و مرض در تعریف آن، مطالب کتاب را حول صحت و
مرض مطرح می‌کند.
وی از اسباب صحت، اسباب مرض و نیز حالت سومی که جالینوس آن را حالت میانه بیماری و تندرستی می‌داند، سخن به میان می‌آورد. وی در ادامه به ذکر علائم این سه حالت (
بیماری و تندرستی و حالت میانه) می‌پردازد.
آنگاه بحث را با مطالبی پیرامون اعضای بدن و مزاج آنها پی می‌گیرد.
وی مباحث مطرح شده را یکی پس از دیگری ادامه می‌دهد و از آنجا که مسائل مطرح شده در این اثر را به اختصار بازگو می‌کند تفصیل آن را به کتاب‌های دیگرش از جمله حیلة البرء
، کتاب المزاج (همان، ص۱۸۲)، کتاب علاج التشریح (همان، ص۱۸۴) حواله می‌دهد.
«الصناعة الصغیرة» جالینوس علی رغم آن که از اولین نگاشته‌های طبی است که به دست ما رسیده و نظم و ترتیب چندان مرسومی ندارد، با این حال از جمله مهم‌ترین منابع پزشکی قدیم شمرده می‌شود. از این رو حنین بن اسحاق (طبیب مشهور دوران عباسی) آن را به عربی ترجمه می‌نماید و یا پزشک مشهور مصری علی بن رضوان مشهور به ابن رضوان شرحی مفصل بر آن می‌نگارد. (رک مقدمه الصناعة الصغیرة)
اهمیت این اثر را می‌توان در این امور خلاصه کرد:
۱. قدمت این اثر: شناخت یک علم بسته به شناخت منابع اولیه و چگونگی تدوین آن است. کتاب الصناعة الصغیرة می‌تواند راهگشای محققین تاریخ علم پزشکی باشد. ۲. جالینوس از بزرگترین پزشکان یونان است و نظریات پزشکی او درقرن‌های بعد نیز مورد توجه پزشکان بزرگ و صاحب نظر همانند محمد بن زکریای رازی و ابن سینا قرار گرفته است. حتی پزشکان بعد از ابن سینا همانند حکیم ارزانی در الطب الاکبر و حکیم میر محمد حسین عقیلی خراسانی در خلاصة الحکمة نیز گه گاه سخنان جالینوس را نقد و تقریر می‌کنند و این نشان گر اهمیت و جاودانگی نظریات جالینوس است.
۳. از آنجا که متن این اثر توسط مترجم و پزشک بزرگ دوران عباسی، حنین بن اسحاق از یونانی به عربی ترجمه شده است. مقایسه این متن با متن یونانی اثر در مساله ترجمه و تاریخ ترجمه قابل توجیه و بررسی است.
این اثر ارزنده به همت آقای دکتر محمد سلیم سالم و بر اساس نسخه‌های خطی و نیز ترجمه‌ها و شروح این رساله و نیز مقابله آن با متن یونانی آن تصحیح و تحقیق شده است.
مصحح در مقدمه‌ای که نگاشته مباحث مطرح شده و شیوه تصحیح این رساله را توضیح می‌دهد. تدوین فهرست اعلام و کتب وارده در متن و نیز فهرست موضوعی از جمله دیگر کارهای محقق این نگاشته است.
پاورقی‌های این اثر به اختلاف نسخ و گاه بیان نکته‌ای مرتبط با متن اختصاص دارد.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
