• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

الغای خصوصیت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



الغا ی خصوصیت حذف کردن ویژگیهای غیر موثر در یک حکم شرعی است




الغاى خصوصيّت، حذف اوصاف و ويژگيهايى است كه در دليل حكم، همراه موضوع است، امّا نزد عرف يا به قراينى دخالتى در ثبوت حكم براى آن موضوع ندارد و نتيجه آن، شمول حكم نسبت به موضوعاتى است كه فاقد آن اوصاف است.

۱.۱ - شاهد مثال


براى مثال، آيه وَالَّذِينَ يَرْمُونَ الُمحْصَنَـتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَآءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَـنِينَ جَلْدَةً حدّ قذف كننده زنان محصنه را بيان مى‏كند و نسبت به قذف كننده مردان محصن ساكت است؛ امّا با الغاى خصوصيّتِ زن بودن، حدّ ياد شده نسبت به قذف كننده مردان نيز جارى مى‏شود.



گروهى از اصوليان اين دو را يكى دانسته‏ اند؛ ليكن برخى بين آن دو تفاوت قائل شده و گفته‏ اند:
تنقيح مناط عبارت است از به دست آوردن ملاك و حكم با حذف ويژگيهايى كه احتمال مى‏رود جزء علّت باشند، كه نتيجه آن تعميم موضوع حكم است ؛ امّا الغاى خصوصيّت، حذف ويژگيهاى مورد نص است؛ هرچند احتمال علّت بودنِ محذوف نرود. از اين رو، در الغاى خصوصيّت، به صرف حذف اوصاف، حكم عموميّت مى‏ يابد؛ هرچند علّت بودن آن معلوم نگردد.
البته با الغاى خصوصيّت، به اجمال مى‏ توان فهميد كه علّت حكم در موضوعِ داراى خصوصيّت و موضوعِ فاقد آن يكى است؛ چنان كه در تنقيح مناط نيز با به دست آوردن علّت، دخالت نداشتن ويژگيهاى همراه موضوع در حكم معلوم مى‏شود.
براى مثال، با به دست آوردن علّت حرمت خمر، يعنى مست كننده بودن آن، خصوصيّت نداشتن عنوان خمر و ديگر اوصاف آن، مانند رنگ در ثبوت حكم معلوم مى‏شود.



شرط الغاى خصوصيّت آن است كه اوصاف و ويژگيهاى مذكور در دليل حكم، بر حسب فهم عرف يا قراين داخلى يا خارجى، دخالتى در ثبوت حكم براى موضوع نداشته باشد. اين نوع الغاى خصوصيّت، صحيح و معتبر است و نقش مهمى در استنباط احكام دارد.
[۲] فوائد الاصول ج۳،ص۲۳
[۳] انوار الاصول،ج۲،ص۵۱۹
[۴] مصباح الفقیه،ج۲،ص۸۸
[۵] دانشنامه حقوقی،ج۲،ص۵۰۰-۴۹۸

زيرا در موارد بسيارى، توسعه دائره دليل حكم، بر الغاى خصوصيّت متوقّف است و بدون آن، حكمِ تعداد قابل توجهى از موضوعات به دست نمى‏آيد.


 
۱. نور/سوره۲۴،ایه ۴    
۲. فوائد الاصول ج۳،ص۲۳
۳. انوار الاصول،ج۲،ص۵۱۹
۴. مصباح الفقیه،ج۲،ص۸۸
۵. دانشنامه حقوقی،ج۲،ص۵۰۰-۴۹۸
۶. الحدائق الناضرة،ج۴،ص۱۹۳    




جمعی از پژوهشگران زیر نظر آیت الله هاشمی شاهرودی فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام،جلد۱، صفحه ۶۳۹-۶۴۰



جعبه ابزار