الغای خصوصیت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
الغا ی خصوصیت حذف کردن ویژگیهای غیر موثر در یک
حکم شرعی است
الغاى خصوصيّت، حذف
اوصاف و ويژگيهايى است كه در
دلیل حکم، همراه
موضوع است، امّا نزد
عرف يا به قراينى دخالتى در
ثبوت حکم براى آن
موضوع ندارد و
نتیجه آن، شمول
حکم نسبت به موضوعاتى است كه فاقد آن
اوصاف است.
براى مثال،
آیه وَالَّذِينَ يَرْمُونَ الُمحْصَنَـتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَآءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَـنِينَ جَلْدَةً
حدّ قذف كننده زنان
محصنه را بيان مىكند و نسبت به
قذف كننده مردان
محصن ساكت است؛ امّا با الغاى خصوصيّتِ زن بودن، حدّ ياد شده نسبت به
قذف كننده مردان نيز جارى مىشود.
گروهى از
اصولیان اين دو را يكى دانسته اند؛ ليكن برخى بين آن دو تفاوت قائل شده و گفته اند:
تنقیح مناط عبارت است از به دست آوردن ملاك و
حکم با حذف ويژگيهايى كه احتمال مىرود جزء علّت باشند، كه نتيجه آن تعميم موضوع حكم است ؛ امّا الغاى خصوصيّت، حذف ويژگيهاى مورد نص است؛ هرچند احتمال علّت بودنِ محذوف نرود. از اين رو، در الغاى خصوصيّت، به صرف حذف اوصاف، حكم عموميّت مى يابد؛ هرچند علّت بودن آن معلوم نگردد.
البته با الغاى خصوصيّت، به اجمال مى توان فهميد كه علّت حكم در موضوعِ داراى خصوصيّت و موضوعِ فاقد آن يكى است؛ چنان كه در
تنقیح مناط نيز با به دست آوردن علّت، دخالت نداشتن ويژگيهاى همراه موضوع در حكم معلوم مىشود.
براى مثال، با به دست آوردن علّت حرمت خمر، يعنى مست كننده بودن آن، خصوصيّت نداشتن عنوان خمر و ديگر
اوصاف آن، مانند رنگ در
ثبوت حکم معلوم مىشود.
شرط الغاى خصوصيّت آن است كه
اوصاف و ويژگيهاى مذكور در
دلیل حکم، بر حسب فهم
عرف يا
قراین داخلی يا خارجى، دخالتى در
ثبوت حکم براى
موضوع نداشته باشد. اين نوع الغاى خصوصيّت، صحيح و معتبر است و نقش مهمى در
استنباط احکام دارد.
زيرا در موارد بسيارى، توسعه دائره دليل حكم، بر الغاى خصوصيّت متوقّف است و بدون آن، حكمِ تعداد قابل توجهى از موضوعات به دست نمىآيد.
جمعی از پژوهشگران زیر نظر آیت الله هاشمی شاهرودی فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام،جلد۱، صفحه ۶۳۹-۶۴۰
