الوصایا (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الوصایا» تالیف حارث بن اسد محاسبی (۲۴۳- ۱۶۵ ق) به
زبان عربی است. موضوع کتاب بیان برخی مسائل اخلاقی و عبادی است.
کتاب با مقدمه ارزشمندی از محقق کتاب آغاز شده است. متن اثر مشتمل بر پنج کتاب است. کتاب اول با عنوان «النصایح» مشتمل بر ۴۱ باب و کتاب دوم با نام «القصد و الرجوع»، ۳۴ مسئله را دربر دارد. سه کتاب دیگر نیز حاوی بخش‌هایی است.
محقق کتاب عبدالقادر احمد عطا در مقدمه اش بر کتاب زندگی مؤلف، شخصیت علمی، کلام علما و بزرگان
اهل سنت درباره محاسبی و شروع کار علمی محاسبی از ابتدا تا انتها را بیان کرده است.
محقق سپس تالیفات محاسبی را در سه دسته تقسیم بندی می‌نماید:
«دسته اول مخلوطات موجود مؤلف که مشتمل بر چهارده کتاب است؛ مانند: آداب النفوس، احکام
توبه ، رساله تصوف، تنبیه و آگاهی بر اعمال قلوب و جوارح.
دسته دوم مخطوطات مفقوده؛ در این بخش شش کتاب را معرفی می‌کند که به این شرح است، رساله در
اخلاق ، اخلاق حکیم،
تفکر و اعتبار، کتاب دماء، کتاب غیبت و فهم سنن.
دسته سوم مطبوعات و کتاب‌های مؤلف که به چاپ رسیده است، که مشتمل بر نه کتاب است؛ مانند: رعایت حقوق الله، توهم، وصایا.
خلاصه مطالب متن کتاب به این شرح است:
۱- در کتاب نصایح مشتمل بر یک مقدمه و چهل و یک باب مباحث اخلاقی گوناگونی را ذ کر می‌کند و با
آیات و
روایات توضیح می‌دهد. مطالبی مانند
تقوا ،
تواضع ،
قناعت ، وجوب نیت عمل، وجوب
دعا به قلب و زبان، وجوب اسرار به اعمال نیک و آفات علم.
۲- در کتاب قصد و رجوع به سوی
خدا ، مشتمل بر سی و چهار مساله مطالبی مانند: توبه، محاسبه نفس،
زهد ،
عقل ، صدق،
اخلاص و بیان آن، طهارت قلب، صفت خوف و شرح صفت خائفین مورد مطالعه قرار گرفته است.
۳- در این کتاب مطالبی گوناگونی پیرامون توبه و بازگشت به سوی خدا بیان شده است. مباحثی مانند: عزم بر تادیب فن، خدعه‌های نفس، دلایل صدق و توبه، عزت مقام تائبین، دلایل صدق شاکرین در این بخش از کتاب مورد شرح و توضیح واقع شده است.
۴- در این کتاب فهم
نماز بررسی شده است. گرچه این بخش دارای حجم اندکی است، ولی مؤلف مطالب بسیار مهمی در باب نماز را بیان می‌کند. آداب ورود در نماز، به پاداشتن و فراغت از نماز در این بخش به خوبی بیان شده است. مؤلف آیات و روایات و اقوال
علماء را پیرامون موضوع بیان می‌کند.
۵- توهم آخرین بخش از کتاب است که مشتمل بر این موضوعاتی همچون آلام و دردهای موت، اهوال
قیامت ،
شفاعت ، عذاب کافرین و نعمت‌های
بهشت است.
فهرست موضوعات و مطالب در آخر کتاب بیان شده است. آدرس آیات و روایات، توضیح برخی عبارات و معرفی اعلام در پاورقی کتاب آمده است.
نرم افزار عرفان۳، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
