امتحان اسماعیل (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
امتحان اصحاب سبت
۸. وفور ماهی در روز شنبه و نایاب شدن آن در روزهای دیگر وسیله‌ای برای امتحان اصحاب سبت:
«واسالهم عن القر یة التی کانت حاضر ة البحر اذ یعدون فی السبت اذ تاتیهم حیتانهم یوم سبتهم شر عا ویوم لا یسبتون لا تاتیهم کذلک نبلوهم بما کانوا یفسقون: و از آنها درباره (سرگذشت) شهری که در ساحل دریا بود بپرس! زمانی که آنها در روزهای شنبه، تجاوز (و نافرمانی) خدا می‌کردند؛ همان هنگام که ماهیانشان، روز شنبه (که روز تعطیل و استراحت و عبادت بود، بر سطح آب،) آشکار می‌شدند؛ اما در غیر روز شنبه، به سراغ آنها نمی‌آمدند؛ این چنین آنها را به چیزی آزمایش کردیم که نافرمانی می‌کردند! »
۹. عدم توفیق اصحاب سبت در امتحان با صید ماهی:
«واسالهم عن القر یة التی کانت حاضر ة البحر اذ یعدون فی السبت اذ تاتیهم حیتانهم یوم سبتهم شر عا ویوم لا یسبتون لا تاتیهم کذلک نبلوهم بما کانوا یفسقون: و از آنها درباره (سرگذشت) شهری که در ساحل دریا بود بپرس! زمانی که آنها در روزهای شنبه، تجاوز (و نافرمانی) خدا می‌کردند؛ همان هنگام که ماهیانشان، روز شنبه (که روز تعطیل و استراحت و عبادت بود، بر سطح آب،) آشکار می‌شدند؛ اما در غیر روز شنبه، به سراغ آنها نمی‌آمدند؛ این چنین آنها را به چیزی آزمایش کردیم که نافرمانی می‌کردند! »
امتحان امت‌ها
۱۱. امتحان امت‌ها با جعل شرایع گوناگون از سوی خداوند:
«وانزلنا الیک الکتاب بالحق مصدقا لما بین یدیه من الکتاب ومهیمنا علیه فاحکم بینهم بما انزل اللـه ولا تتبع اهواءهم عما جاءک من الحق لکل جعلنا منکم شر عة ومنهاجا ولو شاء اللـه لجعلکم امة واحدة ولـکن لیبلوکم فی ما آتاکم فاستبقوا الخیر ات الی اللـه مر جعکم جمیعا فینبئکم بما کنتم فیه تختلفون: و این کتاب (قرآن) را به حق بر تو نازل کردیم، در حالی که کتب پیشین را تصدیق می‌کند، و حافظ و نگاهبان آنهاست؛ پس بر طبق احکامی که خدا نازل کرده، در میان آنها حکم کن! از هوی و هوسهای آنان پیروی نکن! و از احکام الهی، روی مگردان! ما برای هر کدام از شما، آیین و طریقه روشنی قرار دادیم؛ و اگر خدا می‌خواست، همه شما را امت واحدی قرارمی داد؛ ولی خدا می‌خواهد شما را در آنچه به شما بخشیده بیازماید؛ (و استعدادهای مختلف شما را پرورش دهد). پس در نیکیها بر یکدیگر سبقت جویید! بازگشت همه شما، به سوی خداست؛ سپس از آنچه در آن اختلاف می‌کردید؛ به شما خبر خواهد داد.»
۱۲. آزموده شدن گروه‌ها و طوایف گوناگون بنی اسرائیل با خوشی‌ها و ناخوشی‌ها:
«وقطعناهم فی الار ض امما منهم الصالحون ومنهم دون ذلک وبلوناهم بالحسنات والسیئات لعلهم یر جعون: و آنها را در زمین بصورت گروه‌هایی، پراکنده ساختیم؛ گروهی از آنها صالح، و گروهی ناصالحند. و آنها را با نیکیها و بدی‌ها آزمودیم، شاید بازگردند! »
۱۳. فرستاده شدن پیامبران الهی همراه با کتاب و میزان، سبب امتحان امت‌های گوناگون:
«لقد ار سلنا ر سلنا بالبینات وانزلنا معهم الکتاب والمیزان لیقوم الناس بالقسط وانزلنا الحدید فیه باس شدید ومنافع للناس ولیعلم اللـه من ینصر ه ور سله بالغیب ان اللـه قوی عزیز: ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم، و با آنها کتاب (آسمانی) و میزان (شناسایی حق از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند؛ و آهن را نازل کردیم که در آن نیروی شدید و منافعی برای مردم است، تا خداوند بداند چه کسی او و رسولانش را یاری می‌کند بی آنکه او را ببینند؛ خداوند قوی و شکست ناپذیر است! »
۱۴. امتحان امت‌های گوناگون در جهت جداسازی راست گویان از دروغ گویان:
«ولقد فتنا الذین من قبلهم فلیعلمن اللـه الذین صدقوا ولیعلمن الکاذبین: ما کسانی را که پیش از آنان بودند آزمودیم (و اینها را نیز امتحان می‌کنیم)؛ باید علم خدا درباره کسانی که راست می‌گویند و کسانی که دروغ می‌گویند تحقق یابد! »
امتحان داود علیه‌السّلام => همین مدخل، راه‌های امتحان، امتحان با قضاوت
امتحان موسی علیه‌السّلام
۹۴. موسی علیه‌السّلام ، مورد امتحان الهی با کشتن قبطی:
«اذ تمشی اختک فتقول هل ادلکم علی من یکفله فر جعناک الی امک کی تقر عینها ولا تحزن وقتلت نفسا فنجیناک من الغم وفتناک فتونا فلبثت سنین فی اهل مدین ثم جئت علی قدر یا موسی: در آن هنگام که خواهرت (در نزدیکی کاخ فرعون) راه می‌رفت و می‌گفت: «آیا کسی را به شما نشان دهم که این نوزاد را کفالت می‌کند (و دایه خوبی برای او خواهد بود)! » پس تو را به مادرت بازگرداندیم، تا چشمش به تو روشن شود؛ و غمگین نگردد! و تو یکی (از فرعونیان) را کشتی؛ اما ما تو را از اندوه نجات دادیم! و بارها تو را آزمودیم! پس از آن، سالیانی در میان مردم «مدین» توقف نمودی؛ سپس در زمان مقدر (برای فرمان رسالت) به این جا آمدی، ای موسی! »
۹۵. امتحان شدن موسی علیه‌السّلام با سپری کردن سالیان متمادی در مدین:
«اذ تمشی اختک فتقول هل ادلکم علی من یکفله فر جعناک الی امک کی تقر عینها ولا تحزن وقتلت نفسا فنجیناک من الغم وفتناک فتونا فلبثت سنین فی اهل مدین ثم جئت علی قدر یا موسی: در آن هنگام که خواهرت (در نزدیکی کاخ فرعون) راه می‌رفت و می‌گفت: «آیا کسی را به شما نشان دهم که این نوزاد را کفالت می‌کند (و دایه خوبی برای او خواهد بود)! » پس تو را به مادرت بازگرداندیم، تا چشمش به تو روشن شود؛ و غمگین نگردد! و تو یکی (از فرعونیان) را کشتی؛ اما ما تو را از اندوه نجات دادیم! و بارها تو را آزمودیم! پس از آن، سالیانی در میان مردم «مدین» توقف نمودی؛ سپس در زمان مقدر (برای فرمان رسالت) به این جا آمدی، ای موسی! »
۹۶. امتحان مکرر موسی علیه‌السّلام از سوی خداوند:
«اذ تمشی اختک فتقول هل ادلکم علی من یکفله فر جعناک الی امک کی تقر عینها ولا تحزن وقتلت نفسا فنجیناک من الغم وفتناک فتونا فلبثت سنین فی اهل مدین ثم جئت علی قدر یا موسی: در آن هنگام که خواهرت (در نزدیکی کاخ فرعون) راه می‌رفت و می‌گفت: «آیا کسی را به شما نشان دهم که این نوزاد را کفالت می‌کند (و دایه خوبی برای او خواهد بود)! » پس تو را به مادرت بازگرداندیم، تا چشمش به تو روشن شود؛ و غمگین نگردد! و تو یکی (از فرعونیان) را کشتی؛ اما ما تو را از اندوه نجات دادیم! و بارها تو را آزمودیم! پس از آن، سالیانی در میان مردم «مدین» توقف نمودی؛ سپس در زمان مقدر (برای فرمان رسالت) به این جا آمدی، ای موسی! »
امتحان یتیم
۹۷. لزوم امتحان یتیمان برای مشخص شدن رشد فکری و اقتصادی آنان:
«وابتلوا الیتامی حتی اذا بلغوا النکاح فان آنستم منهم ر شدا فادفعوا الیهم اموالهم ولا تاکلوها اسر افا وبدار ا ان یکبر وا ومن کان غنیا فلیستعفف ومن کان فقیر ا فلیاکل بالمعر وف فاذا دفعتم الیهم اموالهم فاشهدوا علیهم وکفی باللـه حسیبا: و یتیمان را چون به حد بلوغ برسند، بیازمایید! اگر در آنها رشد (کافی) یافتید، اموالشان را به آنها بدهید! و پیش از آنکه بزرگ شوند، اموالشان را از روی اسراف نخورید! هر کس که بی نیاز است، (از برداشت حق الزحمه) خودداری کند؛ و آن کس که نیازمند است، به طور شایسته (و مطابق زحمتی که می‌کشد،) از آن بخورد. و هنگامی که اموالشان را به آنها بازمی گردانید، شاهد بگیرید! اگر چه خداوند برای محاسبه کافی است.»
امتحان‌های بزرگ
۹۸. تحمیل بدترین شکنجه‌ها (سر بریدن پسران و زنده نگه داشتن زنان از سوی فرعونیان) آزمایشی بزرگ از جانب خداوند برای بنی اسرائیل:
«واذ نجیناکم من آل فر عون یسومونکم سوء العذاب یذبحون ابناءکم ویستحیون نساءکم وفی ذلکم بلاء من ر بکم عظیم: و (نیز به یاد آورید) آن زمان که شما را از چنگال فرعونیان رهایی بخشیدیم؛ که همواره شما را به بدترین صورت آزار می‌دادند: پسران شما را سر می‌بریدند؛ و زنان شما را (برای کنیزی) زنده نگه می‌داشتند. و در اینها، آزمایش بزرگی از طرف پروردگارتان برای شما بود.»
«واذ انجیناکم من آل فر عون یسومونکم سوء العذاب یقتلون ابناءکم ویستحیون نساءکم وفی ذلکم بلاء من ر بکم عظیم:» (به خاطر بیاورید) زمانی را که از (چنگال) فرعونیان نجاتتان بخشیدیم! آنها که پیوسته شما را شکنجه می‌دادند، پسرانتان را می‌کشتند، و زنانتان را (برای خدمتگاری) زنده می‌گذاشتند؛ و در این، آزمایش بزرگی از سوی خدا برای شما بود.»
«واذ قال موسی لقومه اذکر وا نعمة اللـه علیکم اذ انجاکم من آل فر عون یسومونکم سوء العذاب ویذبحون ابناءکم ویستحیون نساءکم وفی ذلکم بلاء من ر بکم عظیم: و (به خاطر بیاور) هنگامی را که موسی به قومش گفت: «نعمت خدا را بر خود به یاد داشته باشید، زمانی که شما را از (چنگال) آل فرعون رهایی بخشید! همانها که شما را به بدترین وجهی عذاب می‌کردند؛ پسرانتان را سر می‌بریدند، و زنانتان را (برای خدمتگاری) زنده می‌گذاشتند؛ و در این، آزمایش بزرگی از طرف پروردگارتان برای شما بود! » »
برداشت یاد شده بر این اساس است که مشارالیه «ذلکم» موارد یاد شده در آیات مذکور از قبیل شکنجه، قتل و... فرعونیان باشد.
۹۹. نجات بنی اسرائیل از شکنجه و کشتار فرعونیان، آزمایش بزرگ الهی از آنان:
«واذ نجیناکم من آل فر عون یسومونکم سوء العذاب یذبحون ابناءکم ویستحیون نساءکم وفی ذلکم بلاء من ر بکم عظیم: و (نیز به یاد آورید) آن زمان که شما را از چنگال فرعونیان رهایی بخشیدیم؛ که همواره شما را به بدترین صورت آزار می‌دادند: پسران شما را سر می‌بریدند؛ و زنان شما را (برای کنیزی) زنده نگه می‌داشتند. و در اینها، آزمایش بزرگی از طرف پروردگارتان برای شما بود.»
مشارالیه «ذلکم» می‌تواند اعمال فرعونیان باشد که در آیه ذکر شده و می‌تواند رهایی بنی اسرائیل باشد. برداشت، بنا بر احتمال دوم است.
«واذ انجیناکم من آل فر عون یسومونکم سوء العذاب یقتلون ابناءکم ویستحیون نساءکم وفی ذلکم بلاء من ر بکم عظیم:» (به خاطر بیاورید) زمانی را که از (چنگال) فرعونیان نجاتتان بخشیدیم! آنها که پیوسته شما را شکنجه می‌دادند، پسرانتان را می‌کشتند، و زنانتان را (برای خدمتگاری) زنده می‌گذاشتند؛ و در این، آزمایش بزرگی از سوی خدا برای شما بود.»
«واذ قال موسی لقومه اذکر وا نعمة اللـه علیکم اذ انجاکم من آل فر عون یسومونکم سوء العذاب ویذبحون ابناءکم ویستحیون نساءکم وفی ذلکم بلاء من ر بکم عظیم: و (به خاطر بیاور) هنگامی را که موسی به قومش گفت: «نعمت خدا را بر خود به یاد داشته باشید، زمانی که شما را از (چنگال) آل فرعون رهایی بخشید! همانها که شما را به بدترین وجهی عذاب می‌کردند؛ پسرانتان را سر می‌بریدند، و زنانتان را (برای خدمتگاری) زنده می‌گذاشتند؛ و در این، آزمایش بزرگی از طرف پروردگارتان برای شما بود! » »
تکرار امتحان
۱۰۰. منافقان، یک یا دو مرتبه در سال مورد امتحان خداوند:
«اولا یر ون انهم یفتنون فی کل عام مر ة او مر تین ثم لا یتوبون ولا هم یذکر ون: آیا آنها نمی‌بینند که در هر سال، یک یا دو بار آزمایش می‌شوند؟! باز توبه نمی‌کنند، و متذکر هم نمی‌گردند! »
تنوع امتحان
۱۰۱. تحقق آزمایش‌های خدا، به شکل‌های گوناگون:
«واذ ابتلی ابر اهیم ر به بکلمات فاتمهن قال انی جاعلک للناس اماما قال ومن ذر یتی قال لا ینال عهدی الظالمین: (به خاطر آورید) هنگامی که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونی آزمود. و او به خوبی از عهده این آزمایشها برآمد. خداوند به او فرمود: «من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم! » ابراهیم عرض کرد: «از دودمان من (نیز امامانی قرار بده! ) » خداوند فرمود: «پیمان من، به ستمکاران نمی‌رسد! (و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و معصوم باشند، شایسته این مقامند)». »
«ولنبلونکم بشیء من الخوف والجوع ونقص من الاموال والانفس والثمر ات وبشر الصابر ین: قطعا همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، و کاهش در مالها و جانها و میوه‌ها، آزمایش می‌کنیم؛ و بشارت ده به استقامت کنندگان! »
«اذ تمشی اختک فتقول هل ادلکم علی من یکفله فر جعناک الی امک کی تقر عینها ولا تحزن وقتلت نفسا فنجیناک من الغم وفتناک فتونا فلبثت سنین فی اهل مدین ثم جئت علی قدر یا موسی: در آن هنگام که خواهرت (در نزدیکی کاخ فرعون) راه می‌رفت و می‌گفت: «آیا کسی را به شما نشان دهم که این نوزاد را کفالت می‌کند (و دایه خوبی برای او خواهد بود)! » پس تو را به مادرت بازگرداندیم، تا چشمش به تو روشن شود؛ و غمگین نگردد! و تو یکی (از فرعونیان) را کشتی؛ اما ما تو را از اندوه نجات دادیم! و بارها تو را آزمودیم! پس از آن، سالیانی در میان مردم «مدین» توقف نمودی؛ سپس در زمان مقدر (برای فرمان رسالت) به این جا آمدی، ای موسی! »
قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «».
