ام‌ایمن(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ام ایمن جلد: ۱۰شماره مقاله:۳۹۲۶
اُم اَیمَن، بَرَكة بنت ثعلبة بن عمرو، از زنان صحابى. او كنیزی حبشى (زهری عبدالله، المغازی النبویة، ج۱، ص۱۷۷؛ طبرانى سلیمان، المعجم الكبیر، ج۲۵، ص۸۶) از آن عبدالله بن عبدالمطلب یا همسرش آمنه بود و پس از درگذشت پدر و سپس مادر پیامبر (صلی الله علیه وآله)، به آن حضرت تعلق یافت (ابن سعد محمد، الطبقات الكبری، ج۸، ص۲۲۳؛ بلاذری احمد، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۶). گفته اند كه پس از درگذشت آمنه در ابواء (ه م)، او پیامبر (صلی الله علیه وآله) را تا ورود به مكه مراقبت كرد (ابن قتیبه عبدالله، المعارف، ج۱، ص۱۵۰) و گویا همچنان تا مدت ها در خدمت پیامبر (صلی الله علیه وآله) بود (بلاذری احمد، انساب الاشراف) و آن حضرت وی را به هنگام ازدواج با خدیجه آزاد كرد و او به همسری عبید بن زید خزرجى درآمد و ایمن از او بزاد و به همین سبب به «ام ایمن» شهرت یافت. او پس از چندی كه عبید درگذشت، با زید بن حارثه كه آزاد شده، و سپس فرزند خوانده پیامبر بود، ازدواج كرد و اسامه (ه م) از او متولد شد (ابن سعد محمد، الطبقات الكبری، ج۴، ص۶۱؛ ابن سعد محمد، الطبقات الكبری، ج۸، ص۲۲۳؛ بلاذری احمد، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۶).
ام ایمن از نخستین گروندگان به اسلام بود و بعدها به مدینه هجرت كرد (بلاذری احمد، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۶۹؛ ابن عبدالبر یوسف، الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۹۳؛ ابن اثیر على، اسدالغابة، ج۵، ص۵۶۷). همچنین گفته شده است كه وی از مهاجران به حبشه بود (ابن عبدالبر یوسف، الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۹۳؛ ابن اثیر على، اسدالغابة، ج۵، ص۵۶۷)، اما با توجه به اینكه مهاجرت به حبشه در سال ۵ بعثت صورت گرفت و مهاجران در ۷ هجری مستقیماً به مدینه بازگشتند (طبری، تاریخ، ج۲، ص۳۲۹)، این گزارش ناپذیرفتنى مى نماید و احتمالاً در این باب خلطى پیش آمده است (ابن عبدالبر یوسف، الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۹۴).
ام ایمن در جنگ احد حضور داشت و جنگجویان را سیراب، و مجروحان را مداوا مى كرد. وی در خیبر نیز همراه پیامبر(صلی الله علیه وآله) بود (واقدی محمد، المغازی، ج۱، ص۲۴۱؛ واقدی محمد، المغازی، ج۱، ص۲۵۰؛ واقدی محمد، المغازی، ج۲، ص۶۸۵؛ ابن سعد محمد، الطبقات الكبری، ج۸، ص۲۲۵؛ بلاذری احمد، انساب الاشراف، ج۱، ص۳۲۰). تاریخ دقیق درگذشت او روشن نیست. برخى گفته اند كه او حدود ۵ ماه پس از رحلت پیامبر درگذشت (طبرانى سلیمان، المعجم الكبیر، ج۲۵، ص۸۶)، اما بنا بر نقل ابن سعد (ابن سعد محمد، الطبقات الكبری، ج۸، ص۲۲۶)، وی تا اوایل روزگار خلافت عثمان زنده بوده است (طبرانى سلیمان، المعجم الكبیر، ج۲۵، ص۸۶؛ ذهبى احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۲۲۷).
ام ایمن سخت مورد علاقه پیامبر (صلی الله علیه وآله) بود و حتى گفته اند گاه او را مادر خطاب مى كرد (ابن سعد محمد، الطبقات الكبری، ج۸، ص۲۲۳). احادیثى از منزلت بلند او نزد پیامبر (صلی الله علیه وآله) نقل شده است (ابن سعد محمد، الطبقات الكبری، ج۸، ص۲۲۳-۲۲۶؛ ذهبى احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۲۲۴). پیامبر(صلی الله علیه وآله) ام ایمن را در خانه اش دیدار مى كرد و پس از او ابوبكر و عمر نیز به پیروی از پیامبر،چنین مى كردند (مسلم بن حجاج، صحیح، ج۲، ص۱۹۰۷؛ ابن ماجه محمد، سنن، ج۱، ص۵۲۳ - ۵۲۴؛ ابن عبدالبر یوسف، الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۹۴). از این رو، در برخى منابع حدیثى، بابى به عنوان فضایل ام ایمن آمده است (مسلم بن حجاج، صحیح، ج۲، ص۱۹۰۷- ۱۹۰۸). در برخى منابع شیعى نیز، با احترام از او یاد شده است (كلینى محمد، الكافى، ج۲، ص۴۰۵؛ ابن بابویه محمد، امالى، ج۱، ص۷۶).
از ام ایمن چند حدیث روایت شده است (احمد بن حنبل، مسند، ج۶، ص۴۲۱؛ طبرانى سلیمان، المعجم الكبیر، ج۲۵، ص۸۷ -۹۱؛ ابن ماجه محمد، سنن، ج۲، ص۱۱۰۷). كسانى چون انس بن مالك، ابو یزید مدنى و حنش بن عبدالله صنعانى نیز از او روایت كرده اند (ابن حجر عسقلانى احمد، تهذیب التهذیب، ج۱۲، ص۴۵۹).
--------------------------------------------------------------
(۱) ابن اثیر على، اسدالغابة، قاهره، ۱۲۸۰ق؛
(۲) ابن بابویه محمد، امالى، به كوشش حسین اعلمى، بیروت، ۱۴۰۰ق /۱۹۸۰م؛
(۳) ابن حجر عسقلانى احمد، تهذیب التهذیب، حیدرآباد دكن، ۱۳۲۷ق؛
(۴) ابن سعد محمد، الطبقات الكبری، بیروت، دارصادر؛
(۵) ابن عبدالبر یوسف، الاستیعاب، به كوشش على محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق /۱۹۶۰م؛
(۶) ابن قتیبه عبدالله، المعارف، به كوشش ثروت عكاشه، قاهره، ۱۳۸۸ق /۱۹۶۹م؛
(۷) ابن ماجه محمد، سنن، استانبول، ۱۴۰۱ق /۱۹۸۱م؛
(۸) احمد بن حنبل، مسند، قاهره، ۱۳۱۳ق؛
(۹) بلاذری احمد، انساب الاشراف، به كوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م؛
(۱۰) ذهبى احمد، سیر اعلام النبلاء، به كوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۶ق /۱۹۸۶م؛
(۱۱) زهری عبدالله، المغازی النبویة، به كوشش سهیل زكار، دمشق، ۱۴۰۱ق /۱۹۸۱م؛
(۱۲) طبرانى سلیمان، المعجم الكبیر، به كوشش حمدی عبدالمجید سلفى، بغداد، ۱۹۸۱م؛
(۱۳) طبری، تاریخ؛
(۱۴) كلینى محمد، الكافى، به كوشش على اكبر غفاری، بیروت، ۱۴۰۱ق؛
(۱۵) مسلم بن حجاج، صحیح، به كوشش محمد فؤاد عبدالباقى، استانبول، ۱۴۰۱ق؛
(۱۶) واقدی محمد، المغازی، به كوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م؛
