انتقاد از جوان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

در مواجهه با برخوردهای ناشایست یک جوان، روش‌های گوناگونی وجود دارد که به‌کارگیری درست آن موجب اصلاح جوان می‌گردد.

---

از ویژگی‌های معاشرت جوانان، پدید آمدن شرایطی است که آنان و دوستانشان بیش از سایرین در حالات و روحیات یکدیگر، کنجکاو و دقیق شده، موشکافانه عیب‌ها و ایراد‌های طرف مقابل را مورد توجه قرار می‌دهند. چنان‌چه این روند به بازگو کردن مسائل مورد نظر و عیب‌جویی یکی از دیگری منجر شود. شادکامی را از صحنه ارتباطات انسانی، به بیرون می‌راند و جوی آکنده از خصومت و بدبینی بر فضای ارتباطی آن‌ها حکم‌فرما می‌شود. بزرگ‌منشی و گذشت از یک‌سوی و طبیعت حساس و زود رنج جوان، ما را ملزم می‌کند که چشم‌پوشی از موارد جزیی را سرلوحه مناسبات خود با جوانان قرار دهیم، همان‌گونه که علاقه‌مندیم دیگران، نسبت به ما چنین رفتاری داشته و عیب‌های جزئی ما را نادیده بگیرند، متقابلا نسبت به نوجوانان و جوانان، این گونه باشیم.
نکته بسیار زیبایی در یکی از فرمایشات حضرت علی (علیه‌السّلام) آمده است که فرمودند: «با چشم‌پوشی از چیزهای کوچک، خود را بزرگ کنید و بر قدر و منزلت خویش بیفزایید.»
در صورتی که موارد مذکور، غیر قابل چشم‌پوشی بوده و از حدود مسایل جزئی فراتری رود، در آن صورت لازم است از شیوه‌های تذکر دوستانه، انتقاد سالم و اصلاح رفتار به مناسبت و اقتضای موقعیت، استفاده نمود.
یکی از‌اندیشمندان، انتقاد را به جراحی روح و روان آدمی تشبیه کرده است و احتمالاً منظور او، نشان دادن اهمیت و حساسیت روش انتقاد می‌باشد. انتقاد را معمولاً به دو نوع سالم و سازنده و مخرب، تفکیک می‌کنند. در شیوه انتقاد سالم و سازنده، نه تنها آسیبی بر شخصیت فرد وارد نمی‌شود، بکله علاوه‌بر آن موجب جلب و گسترش اعتماد متقابل شده و بر استحکام پایه‌های دوستی و روابط متقابل می‌افزاید و در مقابل انتقاد مخرب و ویرانگر، علاوه بر جریحه‌دار شدن احساسات فرد، روابط گرم و دوستانه از صحنه زندگی به کناری رفته و خصومت و برودت عاطفی به‌جای آن، تکیه می‌زند.

---

برخی راه کارهای موثر در به کارگیری از شیوه انتقاد نسبت به جوانان در ذیل، پیشنهاد می‌شود:
۱. انتقاد سازنده، همیشه با بیان یکی از جنبه‌های مثبت جوان آغاز شده و با جلب اطمینان وی، موضوع اصلی مورد انتقاد طرح می‌شود. به‌کارگیری چنین روشی، موجب می‌شود که شنونده، مقاومت کمتری در پذیرش انتقاد از خود، نشان دهد.
۲. انتقاد سالم، در قالب جملات و عبارات غیر مستقیم مطرح می‌شود و جنبه محکومیت، آمرانه و تحریک‌آمیز ندارد؛ مثلا با این عناوین می‌توان، انتقاد را به عملی سازنده مبدل نمود: «آیا بهتر نبود؟»، «آیا صلاح می‌دانی»؟ و...
۳. انتقاد سازنده، در خلوت و در غیاب دیگران، نسبت به جوان، انجام می‌شود. در غیر این صورت، جوان امنیت روحی خود را در معرض تهدید و مخاطره می‌بیند و در صدد مقابله به مثل برخواهد آمد. حضرت امام صادق (علیه‌السّلام) در ضمن یکی از بیانات ارزشمندشان می‌فرمایند:
«اگر انتقاد از دوستت را در حضور دیگران انجام دادی، او را خوار و ذلیل کرده‌ای و اگر انتقاد از او را در تنهایی به عمل آوردی، او را عزت بخشیده‌ای.»
۴. در هر نشست انتقادی، طرح بیش از یک موضوع، جایز نیست. اگر از همه جهات، جوان را مورد انتقاد قرار دهیم، او را علیه خود برانگیخته‌ایم و در نهایت، نتیجه‌ای عاید نخواهد شد.
۵. چنانچه در مراحل اولیه. انتقاد به صورت ایما و اشاره انجام شود به لحاظ رعایت حسن ادب و دوستی، بر تفاهم موجود میان جوانان و اطرافیانشان، خواهد افزود.
۶. در ضمن انتقاد ملایم از جوان، فرصت کافی برای اظهار نظر و گفتگو برای وی باید در نظر گرفت و مطالب پیشنهادی وی را با استفاده از «هنر خوب شنیدن» و «فن گوش کردن فعال» باید مورد قرار داد.
۷. در صورت پذیرش انتقاد به وسیله جوان، باید فرصت مناسب برای تغییر و اصلاح رفتار به وی داده شود، زیرا نمی‌توان انتظار داشت حتی در صورت قبول مورد انتقادی، به طور دفعی و ناگهانی، موفق به تغییر رفتار شود. همانگونه که تشکیل رفتار، امری تدریجی و مشمول گذشت زمان است، تغییر آن نیز احتیاج به فرصت مطلوب دارد.
۸. انتقاد سازنده باید با انگیزه‌ای خیرخواهانه و لحنی دوستانه و مشفقانه انجام شود تا بهترین تاثیر را بر جای گذارد.
۹. در انتقاد از جوانان، باید ظرفیت روانی آنان در نظر گرفته شود و متناسب با میزان حساسیت روحی و نوع شخصیت آنها، انتقاد نمود. وگرنه بیش از آن‌چه که می‌خواهیم اصلاح رفتار کنیم، ناخواسته تخریب کرده‌ایم.
۱۰. ترتیب دادن محافل بحث و انتقاد جوان در مراکز فرهنگی و نیز در رسانه‌های گروهی و مورد بحث قرار دادن شیوه‌ها و رویکرد‌های انتقاد سالم و سازنده و ارائه نمونه‌های عملی از انتقاد مفید و بهره‌گیری از نظرات کارشناسان و جوانان، زمینه طرح انتقاد موثر و پذیرش آن را فراهم می‌آورد.

---