• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

انجمن آزمایش بانوان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


آزمایش بانوان، انجمن \anjoman-e āzmāyeš-e bānovān\، انجمنـی اجتمـاعی ـ سیـاسی و تـربیتی بـه مدیریت صدیقه دولت‌آبادی در تهران (۱۳۰۰ تا ۱۳۰۳ ش).


صدیقه دولت‌آبادی، از پیش‌گامان جنبش‌های اجتماعی زنان ایران، فرزند خاتمه‌بیگم و حاج میرزا هادی دولت‌آبادی و نوادۀ آخوند ملا علی مجتهد حکیم نوری بود.
[۱] دژم، عذرا، اولین زنان،ج۲، ص ۱۵۸- ۱۵۹، تهران، ۱۳۸۴ ش.
وی به سال ۱۲۹۹ ق/ ۱۸۸۲ م، در اصفهان در خانواده‌ای اهل علم زاده شد. تحصیلات مقدماتی خود را نزد شیخ محمد رفیع عطاری در تهران آغاز کرد و سپس نزد معلمان دارالفنون به تکمیل تحصیلات خود پرداخت. او در ۱۵سالگی با پزشک خانوادگی خود،اعتضادالحکما ازدواج کرد، اما یک سال بعد طلاق گرفت.
[۲] دژم، عذرا، اولین زنان،ج۲، ص ۱۵۹، تهران، ۱۳۸۴ ش.
[۳] پیرنیـا، منصـوره، سالارزنان ایران، ص ۶۸، مریلند، ۱۳۷۴ ش.
[۴] بامداد، بدرالملوک، زن ایرانی، از انقلاب مشـروطه تـا انقلاب سفیـد، ص ۵۰ -۵۱، تهران، ۱۳۴۷ ش.


صدیقه دولت‌آبادی که از فعالان نهضت مشروطه و جنبش زنان بود، در ۱۳۲۸ ق/ ۱۹۱۰ م در کنار آغابیگم، دختر شیخ ‌هادی نجم‌آبادی (نک‌ : ه‌ د، آقـا شیـخ هـادی نجم‌آبـادی)، «انجمن مخدرات وطن» (ه‌ م) را در تهـران بنیـاد نهاد.
[۵] فتحی، مریم، کانون بانوان با رویکردی به ریشه‌های تاریخی حرکتهای زنـان در ایران، ص ۷۱، تهران، ۱۳۸۳ ش.
[۶] آفاری، ژانت، انقلاب مشروطۀ ایران، ترجمۀ رضا رضایی، ص ۲۴۵، تهران، ۱۳۷۹ ش.
صدیقه دولت‌آبادی در ۱۳۳۵ ق/ ۱۹۱۷ م، به اصفهان بازگشت و نخستین دبستان دخترانۀ این شهر با نام مکتب‌خانۀ شرعیات را گشود.
[۷] ناهید، عبدالحسین، زنان ایران در جنبش مشروطه، ص ۱۱۱، تبریز، ۱۳۶۰ ش.
[۸] رنجبر عمرانی، حمیرا، سازمان زنان ایران، ص ۶۹- ۶۰، تهران، ۱۳۸۵ ش.
و در ۱۳۳۶ ق انجمنی را با نام «شرکت خواتین اصفهان» تأسیس کرد.
[۹] وطن‌دوست، غلامرضا، زن ایرانی در نشریات مشروطه، ص ۱۷-۱۸، تهران، ۱۳۸۵ ش.
[۱۰] ناهید، عبدالحسین، زنان ایران در جنبش مشروطه، ص ۱۱۱، تبریز، ۱۳۶۰ ش.
[۱۱] رنجبر عمرانی، حمیرا، سازمان زنان ایران، ص ۶۰، تهران، ۱۳۸۵ ش.
او هم‌زمان با این فعالیت‌ها، دبستانی به نام «ام‌المدارس» برای دختران بی‌بضاعت بر پا ساخت.
[۱۲] دولت‌آبادی، صدیقه، نامه‌ها، نوشته‌ها و یادها، ص ۶، نیویورک، ۱۳۷۷ ش.
همچنین نخستین نشریۀ بانوان به نام زبان زنان را در ۱۳۳۷ ق/ ۱۹۱۹ م در اصفهان منتشر کرد.
[۱۳] خسروپناه، محمدحسین، هدفها و مبارزۀ زن ایرانی، از انقلاب مشروطه تا سلطنت پهلوی، ص ۲۳۶، تهران، ۱۳۸۱ ش.
اما این نشریه به‌سبب درج مقاله‌ای با عنوان «مجلس عالی بادگیر» که در آن به انتقاد از سیاست‌های دولت پرداخته بود، به دستور مستقیم سپهسالار تنکابنی، نخست‌وزیر وقت، توقیف گردید.
[۱۴] دایرةالمعارف زن ایرانی، ص ۴۹۶، تهران، ۱۳۸۲ ش.


دولت‌آبادی در ۱۳۰۰ ش/ ۱۹۲۱ م، به تهران آمد.
[۱۵] پیرنیـا، منصـوره، سالارزنان ایران، ص ۶۸، مریلند، ۱۳۷۴ ش.
و چون فضای سیاسی را مناسب دید، بار دیگر نشریۀ زبان زنان را منتشر کرد. وی در همان سال، انجمنی با نام «انجمن آزمایش بانوان» در تهران پایه‌گذاری، و فعالانه در جنبشی برضد استفاده از کالاهای خارجی شرکت کرد.
[۱۶] دولت‌آبادی، صدیقه، نامه‌ها، نوشته‌ها و یادها، ص۶، نیویورک، ۱۳۷۷ ش.
[۱۷] ناهید، عبدالحسین، زنان ایران در جنبش مشروطه، ص ۱۱۲، تبریز، ۱۳۶۰ ش.
[۱۸] پیرنیـا، منصـوره، سالارزنان ایران، ص ۶۸، مریلند، ۱۳۷۴ ش.
مرام‌نامۀ این انجمن، بیشتر بر نداشتن وابستگی به بیگانگان و آشناساختن زنان با حقوق اجتماعی‌شان از راه سوادآموزی تأکید داشت.
[۱۹] رنجبر عمرانی، حمیرا، سازمان زنان ایران، ص ۶۰، تهران، ۱۳۸۵ ش.


اعضای اولیۀ انجمن عبارت بودند از: صدیقه دولت‌آبادی، درةالمعالی، افسر‌الملوک آریانی، بانو صبا (همسر مدیر روزنامۀ ستاره)، زهرا اسکندری بیات، بانو درخشنده و بانو عزیزی
[۲۰] فتحی، مریم، کانون بانوان با رویکردی به ریشه‌های تاریخی حرکتهای زنـان در ایران، ص ۸۱، تهران، ۱۳۸۳ ش.
؛ در پی تأسیس این انجمن، زنـانی که در نهضت مشروطه فعـال بودند.
[۲۱] ملک‌زاده، مهدی، تاریخ انقلاب مشروطۀ ایران، ج ۲، ص ۶۱- ۶۳، تهران، ۱۳۷۱ ش.
در جنبش تحریم منسوجات وارداتی اروپایی شرکت کردند. اعضای این انجمن اعتقاد داشتند استفـاده از منسوجات داخلی، ایران را از وابستگی‌اش به تاجران و تولیدکنندگان اروپایی آزاد می‌سازد. فعالیت انجمن با سفر صدیقه دولت‌آبادی به اروپا در ۱۳۰۲ ش کم‌رنگ شد و اهداف این انجمن در انجمنهای دیگر اشاعه یافت؛ به گونه‌ای که یکی از خواسته‌های اصلی «جمعیت نسوان وطن‌خواه» به مدیریت محترم اسکندری، ترویج پارچه‌های وطنی بود.

۱. ↑ دژم، عذرا، اولین زنان،ج۲، ص ۱۵۸- ۱۵۹، تهران، ۱۳۸۴ ش.
۲. ↑ دژم، عذرا، اولین زنان،ج۲، ص ۱۵۹، تهران، ۱۳۸۴ ش.
۳. ↑ پیرنیـا، منصـوره، سالارزنان ایران، ص ۶۸، مریلند، ۱۳۷۴ ش.
۴. ↑ بامداد، بدرالملوک، زن ایرانی، از انقلاب مشـروطه تـا انقلاب سفیـد، ص ۵۰ -۵۱، تهران، ۱۳۴۷ ش.
۵. ↑ فتحی، مریم، کانون بانوان با رویکردی به ریشه‌های تاریخی حرکتهای زنـان در ایران، ص ۷۱، تهران، ۱۳۸۳ ش.
۶. ↑ آفاری، ژانت، انقلاب مشروطۀ ایران، ترجمۀ رضا رضایی، ص ۲۴۵، تهران، ۱۳۷۹ ش.
۷. ↑ ناهید، عبدالحسین، زنان ایران در جنبش مشروطه، ص ۱۱۱، تبریز، ۱۳۶۰ ش.
۸. ↑ رنجبر عمرانی، حمیرا، سازمان زنان ایران، ص ۶۹- ۶۰، تهران، ۱۳۸۵ ش.
۹. ↑ وطن‌دوست، غلامرضا، زن ایرانی در نشریات مشروطه، ص ۱۷-۱۸، تهران، ۱۳۸۵ ش.
۱۰. ↑ ناهید، عبدالحسین، زنان ایران در جنبش مشروطه، ص ۱۱۱، تبریز، ۱۳۶۰ ش.
۱۱. ↑ رنجبر عمرانی، حمیرا، سازمان زنان ایران، ص ۶۰، تهران، ۱۳۸۵ ش.
۱۲. ↑ دولت‌آبادی، صدیقه، نامه‌ها، نوشته‌ها و یادها، ص ۶، نیویورک، ۱۳۷۷ ش.
۱۳. ↑ خسروپناه، محمدحسین، هدفها و مبارزۀ زن ایرانی، از انقلاب مشروطه تا سلطنت پهلوی، ص ۲۳۶، تهران، ۱۳۸۱ ش.
۱۴. ↑ دایرةالمعارف زن ایرانی، ص ۴۹۶، تهران، ۱۳۸۲ ش.
۱۵. ↑ پیرنیـا، منصـوره، سالارزنان ایران، ص ۶۸، مریلند، ۱۳۷۴ ش.
۱۶. ↑ دولت‌آبادی، صدیقه، نامه‌ها، نوشته‌ها و یادها، ص۶، نیویورک، ۱۳۷۷ ش.
۱۷. ↑ ناهید، عبدالحسین، زنان ایران در جنبش مشروطه، ص ۱۱۲، تبریز، ۱۳۶۰ ش.
۱۸. ↑ پیرنیـا، منصـوره، سالارزنان ایران، ص ۶۸، مریلند، ۱۳۷۴ ش.
۱۹. ↑ رنجبر عمرانی، حمیرا، سازمان زنان ایران، ص ۶۰، تهران، ۱۳۸۵ ش.
۲۰. ↑ فتحی، مریم، کانون بانوان با رویکردی به ریشه‌های تاریخی حرکتهای زنـان در ایران، ص ۸۱، تهران، ۱۳۸۳ ش.
۲۱. ↑ ملک‌زاده، مهدی، تاریخ انقلاب مشروطۀ ایران، ج ۲، ص ۶۱- ۶۳، تهران، ۱۳۷۱ ش.


• فتحعلی‌زاده، شقایق، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه تهران بزرگ، برگرفته از مقاله «انجمن آزمایش بانوان»، ص۳۵۴.    
جعبه ابزار