انجیر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
معادل عربی انجیر، «تین» است واژه تین در شعر کهن عربی به‌کار رفته و پیش از
اسلام در
عربستان رواج داشته است.
شاید به همین جهت برخی واژه‌پژوهان قرآنی، این کلمه را عربی دانسته‌اند با این حال آرتور جفری آن را واژه‌ای غیر عربی معرفی کرده که احتمالا از زبان آرامی گرفته شده است.
در زبان عبری به آن «تینه» گفته می‌شود.
این درخت از تیره گزنه و جزو دسته توتهاست
که زیستگاه اصلی آن
سوریه ،
فلسطین و
مصر دانسته شده
و برخی آیات سوره
تین را بهترین دلیل بر این دانسته‌اند که زیستگاه اصلی آن
طور سینا بوده است.
در
مصر باستان انجیر را مقدس می‌داشتند و بر دیوار
معابد و مقابرِ فراعنه، تصاویری از آن رسم می‌کردند در مقبره‌هایی با قدمت ۴۰۰۰سال پیش از میلاد، انجیرهایی خشک شده که ظاهراً برای تغذیه ذخیره شده بوده، یافت شده است
طبق گزارش
تورات ،
یهود هنگامی را زمانِ امن و سلامتی می‌شمردند که هرکس زیر درخت انجیر خود، فارغ البال، بنشیند
و هرگاه آسیبی به درخت انجیر می‌رسید آن را نشان درد و بلاهای هولناک می‌دانستند
؛ چنان‌که بودائیان در برابر این درخت
سوگند یاد می‌کردند و خواسته‌هایشان را می‌طلبیدند.
مصرف این میوه افزون بر تغذیه، برای درمان بیماریها در ملل گوناگون دیده شده
و امروزه نیز دانش پزشکی از آن در ساخت برخی داروها بهره می‌جوید.
واژه «تین» تنها یک بار در ابتدای سوره‌ای به همین نام آمده است که خداوند در آن به انجیر و
زیتون و نیز طور سینا و
بلد امین سوگند یاد کرده است:«و التّینِ والزَّیتون وطورِ سینین وهذا البَلَدِ الاَمین»
در تفسیر واژه «تین» و علت سوگند یاد کردن به آن آرای گوناگونی از سوی
مفسران بیان شده است که می‌توان آن را به دو دسته کلی تقسیم کرد:دسته‌ای آن را بر معنای حقیقی حمل کرده و ازاین‌رو برای تبیین علت چنین سوگندی به برشمردن خواص و فواید این درخت و میوه آن پرداخته‌اند
؛ مثلاً برخی چنین گفته‌اند که درخت انجیر قبل از پرداختن به خود رویاندن برگ و برآوردن شکوفه، به دیگران می‌پردازد میوه می‌دهد؛ همچون پیامبر که ابتدا به دیگران و سپس به خود می‌پردازد
در عهد قدیم نیز به این ویژگی درخت انجیر اشاره شده و چنین آمده که اگر درختی برگش ظاهر می‌گشت و از میوه‌اش اثری پیدا نمی‌شد، آن سال به باروری آن امید نداشتند
گروهی دیگر که این خواص را وجهی برای یاد کردن سوگند به دو میوه خوراکی و قرار گرفتن آن دو در کنار نام دو مکان مقدس طور سینا و بلد امین ندانسته‌اند، «تین» و «زیتون» را به معانی دیگری از جمله نام دو کوه یا دو
مسجد ، یا دو شهر و یا حتی اشخاصی معنوی چون پیامبران و امامان حمل کرده،
علت سوگند به آن را بزرگداشت آن مکانها یا اشخاص دانسته‌اند.
برخلاف دو دیدگاه پیشین و با توجه به وجود دو بعد معنوی و مادی در انسان، برخی از مفسران بر این باورند که خداوند در مورد
وحی که غذای روح است، عالی‌ترین و مهم‌ترین منازل
طور سینا و
بلد امین را برگزیده؛ ولی در مورد خوراک جسم فقط دو نوع میوه را به‌طور مثال آورده تا به اهمیت رسیدگی به روح، توجه دهد، پس با توجه به این توضیح، دیگر نیازی نیست که انجیر و زیتون را بر معانی مجازی حمل کنیم یا در صورت حقیقی گرفتن معنا، آن دو را بهترین میوه و خوراک بدانیم تا مورد سوگند قرار گرفتن آن دو موجّه باشد
برخی دیگر با برقرار ساختن رابطه میان دو سوگند نخست و دو سوگند بعدی، این دسته سوگند را به ترتیب بیانگر اهمیت دین بودایی، مسیحی، یهودی و اسلام دانسته‌اند که «بودا» زیر درخت انجیر به نیروانا
کمال و فنا رسید و نخستین وحی به
حضرت مسیح علیه‌السلام زیر درخت زیتون ابلاغ شد، چنان‌که «طور سینا» محل نخستین وحی بر
حضرت موسی علیه‌السلام و «بلد امین » مکه محل نزول وحی بر پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم است
البته شاید بتوان این سوگند را با تقدس این دو نوع درخت نزد ملل مختلف مرتبط دانست، چنان‌که دو مکان مذکور افزون بر تقدس الهی، نزد مردمان نیز مقدس بوده‌اند.
گروهی از مفسران با استفاده از برخی روایات، درختی را که
آدم علیه‌السلام از خوردنش منع شده بود،
درخت انجیر شمرده
و سوگند به آن را در سوره تین در ارتباط با داستان
آفرینش دانسته‌اند
؛ همچنین برگهای بهشتی که آدم و
حوا خود را با آن پوشاندند
برگ درخت انجیر
و غذای عزیر که پس از
مرگ او و گذشت سالیان دراز، فاسد نشده بود
میوه انجیر
دانسته شده است.
دائرة المعارف قران کریم جلد چهارم، برگرفته از مقاله "اَنجیر"
