بابانصیب(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بابا نَصيب، بابا نصيب‌الدين غازي كشميري (۹۷۷- ۱۳ محرم ۱۰۴۷ق/۱۵۶۹- ۲۸ مة ۱۶۳۷م)، فرزند شيخ ميرحسين رازي (رامى)، از عارفان سهرورديه در كشمير. پدرش از راجه‌هاي راولپندي بود و به خدمت شيخ مخدوم حمزه (د ۹۸۴ق/۱۵۷۶م) در كشمير رسيد و به طريقة او پيوست. مادرش جميله بى‌بى نيز از صوفية همان ديار بوده است (مسكين، ص۱۶۵-۱۶۶). نام او را نصيرالدين نيز گفته‌اند (مسكين، ص۱۸۷؛ راشدي، ج۲، ص۹۶۶) و از او با القاب نصيب مسكين (احمد، ج۲، ص۴۵۳)، بابا نصيب‌الدين غازي (مسكين، ص۱۶۵-۱۶۶؛احمد، ج۲، ص۴۵۳)، و ابوالفقرا (مسكين، ص۱۶۵-۱۶۶؛احمد، ج۲، ص۴۵۳؛ ديده مري، ص۲۹۵؛ استوري، ياد شده است.
بابا نصيب ظاهراً در كشميرزاده شد و بيشتر عمر خود را در همانجا گذرانيد. وي دانشهاي مقدماتى را از ملايوسف اعمى فراگرفت (مسكين، ص۱۶۵-۱۶۶) و از محضر استادانى چون ملاجمال‌الدين و برادرش ملاكمال‌الدين نيز بهره برد (ديده مري، ص۲۴۶؛ آفاقى، ص۷۷). او در جوانى در زمرة مريدان بابا داوود خاكى (د ۹۹۴ق/۱۵۸۶م) درآمد و خليفة وي شد (ديده مري، ۲۹۵؛ مسكين، همانجا). برخى او را از مريدان شيخ مخدوم حمزه نيز دانسته‌اند (آفاقى، ص۷۷). وي با صوفيان معروف زمان خود چون خواجه خاوند محمود نقشبندي، ملاشاه قادري (د ۱۰۷۰ق/۱۶۶۰م) و آخوند حسين خباز (د ۱۰۵۲ق/۱۶۴۲م)مصاحبت‌داشته‌است(مسكين، ص۱۸۹،۱۹۳؛ ديده مري، ص۲۷۵؛ديده مري، ص۳۴۳). خليفه و معروف‌ترين شاگرد او باباداوود مشكاتى است كه همواره در سفر و حضر همراه او بوده است (ديده مري، ص۳۷۵؛ مسكين، ص۲۱۷). بابا نصيب در كشمير و ملتان مريدان بسيار داشت و اغلب براي ديدار آنان به ملتان سفر مى‌كرده (آفاقى، ص۷۸)، و به لداخ و تبت نيز رفته است (مسكين، ص۱۸۸؛ ديده مري، ص۲۹۵-۲۹۶). وي در قصبة بيجبيهاره۱ درگذشت و مرقدش اكنون زيارتگاه است (راشدي، ج۲، ص۹۶۵-۹۶۶).
بابا نصيب به تجرد زندگى مى‌كرد. او دو برادر داشت كه هر دو به شمس‌الدين معروف بودند و از صوفية كشمير به‌شمار رفته‌اند (ديده مري، ص۲۹۶؛ديده مري، ص۳۰۲؛ مسكين، ص۱۹۹؛ مسكين، ص۲۰۲). وي در ترويج احكام شريعت كوشش داشت و بناي چند مسجد و حمام در نواحى مختلف كشمير نتيجة مساعى او بوده است. كراماتى نيز بدو نسبت داده‌اند (مسكين، ص۱۸۷- ۱۸۸؛ ديده مري، ص۲۹۵-۲۹۶).
كتاب نورنامه، يا ريشى ( رشى ) نامه كه در شرح احوال نورالدين ولى رِشى (د ۸۴۲ق/۱۴۳۸م) و گروهى از صوفية كشمير است، تأليف اوست. نورنامه داراي دو قسمت است: يكى كليات صوفيانه و ديگري تذكرة احوال. قسمت اول آن را درويش نامه يا ريشى نامه، و قسمت دوم را تذكرة مشايخ كشمير و برخى نيز نورنامه خوانده‌اند (منزوي، خطى مشترك، ج۱۱، ص۸۹۶ -۸۹۷؛ آقابزرگ، ج۲۴، ص۳۷۷- ۳۷۸). نسخه‌اي از اين كتاب كه داراي هر دو قسمت است، در كتابخانة گنج‌بخش اسلام‌آباد نگهداري مى‌شود (منزوي، فهرست، ج۴۴، ص۲۱۵۴- ۲۱۵۶). از نورنامه نسخه‌هاي ديگري نيز در دست است كه برخى از آنها قسمت اول را در بردارد و برخى قسمت دوم را (منزوي، خطى مشترك، ج۱۱، ص۸۹۵ - ۸۹۸).
هاشمى (هاشمى، ج۱، ص۶۷ -۶۹) و منزوي (هاشمى، ج۳۳، ص۱۸۷۳) اين كتاب را صريحاً به بابا داوود خاكى نسبت داده‌اند، اما منزوي بعدها خود اين اشتباه را تصحيح كرده است (هاشمى، ج۱۱، ص۸۹۵). بابا نصيب در اين تأليف از منابعى چون تاريخ رشيدي، نگارش ميرزا حيدر دوغلات، بهره گرفته، و در موارد گوناگون به آياتى از قرآن كريم و احاديث نبوي و اشعار كشميري استشهاد كرده است. واژه‌هاي فراوان از زبان تركى و كشميري نيز در اين كتاب راه يافته است (آفاقى، ص۷۸)؛ برخى برآنند كه نگارنده اين اثر را از سنسكريت به فارسى درآورده است (راشدي، ج۲، ص۹۶۶).
منابع:
(۱)آفاقى، صابر، «صوفيان كشمير و نقش آنان در نشر فرهنگ و ادب فارسى»، هنر و مردم، تهران، ۱۳۵۰ش، شم ۱۱۲-۱۱۳؛
(۲) آقابزرگ، الذريعة؛
(۳) احمد، ظهورالدين، پاكستان مين فارسى ادب، لاهور، ۱۹۷۴م؛
(۴) ديده مري، محمداعظم، واقعات كشمير، ترجمة حميد يزدانى، لاهور، ۱۹۹۵م؛
(۵) راشدي، حسام‌الدين، تذكرة شعراي كشمير، لاهور، ۱۳۶۶ش؛
(۶) مسكين، محيى‌الدين، تحائف الابرار فى ذكر الاولياء الاخيار، امريتسار، ۱۳۲۲ق؛
(۷) منزوي، خطى مشترك؛
(۸) همو، فهرست نسخه‌هاي خطى كتابخانة گنج‌بخش، اسلام‌آباد، ۱۳۶۱ش؛
(۹) هاشمى، محمدمتين و ساجد الرحمان صديقى، فهرست مخطوطات، لاهور، مركز تحقيق ديال سنگه ترست لائبريري؛
