باغندی(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جلد: ۱۱شماره مقاله:۴۳۷۹
باغَنْدی، ابوبكر محمد بن محمد بن سلیمان ازدی (۲۱۰- ذیحجة ۳۱۲ق /۸۲۵ - مارس ۹۲۵م )، محدث نامى عراق. وی به باغند - ظاهراً یكى از قرای واسط - منسوب است (سمعانى عبدالكریم، ج۲، ص۴۵). در برخى از منابع نام اشهر او به صورت ابن باغندی نیز آمده است (سمعانى عبدالكریم، ج۲، ص۴۵؛ خطیب بغدادی احمد، ج۳، ص۲۰۹).
نخستین سماع باغندی در ۱۷ سالگى در واسط بوده (ذهبى محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۳۸۳) كه با سفر به سرزمین های بسیار برای كسب حدیث و دیگر علوم ادامه یافته است (سهمى حمزه، ج۱، ص۱۸۹؛ سمعانى عبدالكریم، ج۲، ص۴۵؛ خطیب بغدادی احمد، ج۳، ص۲۰۹). از مشایخ او مى توان به محمد بن عبدالله بن نُمَیر، ابوبكر و عثمان پسران ابوشیبه، شیبان بن فروخ اَیلى، على بن مَدینى، محمد بن عبدالملك ابن ابى الشوارب، سُوَید بن سعید حَدَثانى، دُحَیم دمشقى، هشام بن عمّار مصری و حارث بن مسكین اشاره كرد (سمعانى عبدالكریم، ج۲، ص۴۵؛ خطیب بغدادی احمد، ج۳، ص۲۰۹؛ ذهبى محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۳۸۳). او شاگردان و راویان نامدار بسیاری داشت كه از آن میان مى توان سلیمان بن احمد طبرانى، ابوجعفر طَحاوی، ابوحفص ابن شاهین، ابوبكر اسماعیلى، قاضى حسین مَحاملى، ابن مَخْلَد دوری، ابواحمد حاكم، ابوبكر ابن مُقْری، ابوعمر ابن حَیویه، ابوبكر شافعى، ابوالعباس ابن عُقْده و دِعِلج بن احمد سجزی را نام برد (طحاوی احمد، ج۱، ص۱۷۷؛ طحاوی احمد، ج۱، ص۲۸۰؛ اسماعیلى احمد، ج۱، ص۴۳۹؛ سهمى حمزه، ج۱، ص۲۵۴؛ خطیب بغدادی احمد، ج۳، ص۲۰۹-۲۱۰؛ ذهبى محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۳۸۴). عمر دراز باغندی موجب گشته است تا در میان وفیات شاگردان او تا حدود نیم قرن تفاوت باشد.
به رغم دارا بودن اسانید عالى، و وجود نام مشایخى مشهور در میان استادان و شاگردان وی، در باب جایگاه رجالى باغندی بسیار اختلاف است و رجالیان به جرح و تعدیل و بیان ایراداتى بر او پرداخته اند. شماری از ایشان وی را ضعیف و كثیر الخطا، مدلّس و حتى گاه كذاب دانسته، و غالباً تكیه بر حفظ را بر وی خرده گرفته اند (ابن عدی عبدالله، ج۶، ص۲۳۰۲؛ ابن جوزی عبدالرحمان، كتاب الضعفاء و المتروكین، ج۳، ص۹۷؛ سبط ابن عجمى ابراهیم، ج۱، ص۵۳ -۵۴؛ ذهبى محمد، میزان الاعتدال، ج۴، ص۲۶-۲۷؛ ذهبى محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۳۸۶)، اما عده ای نیز او را حافظ، و از بحور حدیث دانسته، و وثاقت و صدق او را تأیید كرده اند (ذهبى محمد، میزان الاعتدال، ج۴، ص۲۶-۲۷؛ ابن حجر احمد، لسان المیزان، ج۵، ص۳۶۰). گفتنى است كه در شمار صحیح نویسان متأخر، كسانى چون ابونعیم اصفهانى در مستخرج خود بر صحیح مسلم، و ضیاء مقدسى در الاحادیث المختارة احادیث او را به ثبت آورده اند (ابونعیم اصفهانى احمد، ج۱، ص۵۰؛ ابونعیم اصفهانى احمد، ج۱، ص۲۷۶؛ ضیاء مقدسى محمد، ج۱، ص۴۰۰؛ خطیب بغدادی احمد، ج۳، ص۲۱۳).
درباره وسعت دانش او در حدیث، برخى منابع از توانایى او در پاسخ گویى به ۳۰۰ هزار مسأله حدیثى، و نیز احتجاج غالب مشایخ علم حدیث به روایات و احادیث او سخن به میان آورده اند (خطیب بغدادی احمد، ج۳، ص۲۱۰؛ خطیب بغدادی احمد، ج۳، ص۲۱۳؛ ابن جوزی عبدالرحمان، المنتظم، ج۶، ص۱۹۳؛ ذهبى محمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۴، ص۳۸۴). باغندی افزون بر حدیث در علم قرائت نیز توانا بود. وی قرائت را نزد هشام بن عمار آموخت و كسانى چون ابوطیب احمدبن سلیمان و محمدبن ابراهیم زادان این دانش را نزد او فرا گرفتند (ابن جزری محمد، ج۲، ص۲۴۰).
باغندی آثاری از خود برجای نهاد كه مشهورترین آنها مسند عمر بن عبدالعزیز است كه به كوشش محمد عوامه در دمشق (۱۴۰۴ق) به چاپ رسیده است. الامالى (یا المجالس) اثر دیگر اوست كه نسخه ای از آن در كتابخانه تیموریه مصر نگهداری مى شود (تیموریه، ج۲، ص۲۵۹؛ ابن حجر احمد، فتح الباری، ج۴، ص۲۴۶). تألیف دیگر او الفرائض و المواریث است كه بر پایه آراء و آثار سفیان ثوری و به قلم باغندی گرد آمده بوده است (فاسى محمد، ج۱، ص۳۲۰؛ رودانى محمد، ج۱، ص۳۲۴- ۳۲۵). سرانجام گفتنى است كه كحاله به اثری از او با عنوان مما رواه الاكابر عن الاصاغر من الافراد در حدیث اشاره كرده است (كحاله عمررضا، ج۱۱، ص۲۲۱؛ كتانى محمد، ج۱، ص۱۶۳).
------------------------------------------------------------
(۱) ابن جزری محمد، غایة النهایة، به كوشش برگشترسر، قاهره، ۱۳۵۲ق / ۱۹۳۳م؛
(۲) ابن جوزی عبدالرحمان، كتاب الضعفاء و المتروكین، به كوشش ابوالفدا عبدالله قاضى، بیروت، ۱۴۰۶ق /۱۹۸۶م؛
(۳) ابن جوزی عبدالرحمان، المنتظم، حیدرآباد دكن، ۱۳۵۷ق؛
(۴) ابن حجر احمد، فتح الباری، بیروت، ۱۳۷۹ق؛
(۵) ابن حجر احمد، لسان المیزان، قاهره، ۱۴۰۶ق / ۱۹۸۶م؛
(۶) ابن عدی عبدالله، الكامل، بیروت، ۱۹۸۵م؛
(۷) ابونعیم اصفهانى احمد، المسند المستخرج، به كوشش محمد حسن شافعى، بیروت، ۱۹۹۶م؛
(۸) اسماعیلى احمد، معجم الشیوخ، به كوشش زیاد محمد منصور، مدینه، ۱۴۱۰ق؛
(۹) تیموریه، فهرست؛
(۱۰) خطیب بغدادی احمد، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق؛
(۱۱) ذهبى محمد، سیر اعلام النبلاء، به كوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۴ق / ۱۹۸۴م؛
(۱۲) ذهبى محمد، میزان الاعتدال، به كوشش على محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۲ق /۱۹۶۳م؛
(۱۳) رودانى محمد، صلة الخلف، به كوشش محمد حجى، بیروت، ۱۴۰۸ق /۱۹۸۸م؛
(۱۴) سبط ابن عجمى ابراهیم، التبیین لاسماء المدلسین، به كوشش یحیى شفیق، بیروت، ۱۴۰۶ق /۱۹۸۶م؛
(۱۵) سمعانى عبدالكریم، الانساب، حیدرآباد دكن، ۱۳۸۳ق /۱۹۶۳م؛
(۱۶) سهمى حمزه، تاریخ جرجان، بیروت، ۱۴۰۷ق /۱۹۸۷م؛
(۱۷) ضیاء مقدسى محمد، الاحادیث المختارة، به كوشش عبدالملك عبدالله دهیش، مكه، ۱۴۱۰ق؛
(۱۸) طحاوی احمد، شرح معانى الا¸ثار، به كوشش محمد زهری نجار، بیروت، ۱۳۹۹ق؛
(۱۹) فاسى محمد، ذیل التقیید، به كوشش كمال یوسف حوت، بیروت، ۱۴۱۰ق؛
(۲۰) كتانى محمد، الرسالة المستطرفة، استانبول، ۱۹۸۶م؛
(۲۱) كحاله عمررضا، معجم المؤلفین، بیروت، دار احیاء التراث العربى؛
(۲۲) یاقوت، بلدان؛
