بجیر بن زهیر خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بُجَيْرِ بْن‌ِ زُهَيْرِ بْن‌ِ اَبى سُلْمى، شاعر مخضرم بود. وی از قبيله مُزَينه از تيره مُضَر برخاست. پدرش زهير بن ابى سلمى، از اصحاب معلقات، و برادرش كعب، سراينده قصيده معروف «بانت سعاد» (ه م) بود. از زندگى و فعاليت‌های ادبى بجير به رغم شهرت نسبيش، آگاهی‌های تاريخى اندكى در دست است. ابن‌قتيبه دينوری (ابن‌قتيبه، ص۵۹_۶۰) و ابوالفرج اصفهانى (ابوالفرج اصفهانى، ج۱۷، ص۸۶_۸۹)، در مقايسه با نويسندگان معاصر خود اطلاعات جامع‌تری از نحوه اسلام آوردن وی تدارك ديده‌اند. از آن دو كه بگذريم در ديگر منابع چيزی جز تكرار روايات كهن يا نقل حوادث بى‌اهميت (بغدادی، ج۹، ص۴۹۸_۴۹۹، بغدادی، ج۹، ص۵۰۲ _۵۰۳) نمى‌توان يافت.
بجير اندكى قبل از سال ۷ق پيش از برادرش كعب به دين اسلام گرويد (ابوالفرج اصفهانى، ج۱۷، ص۸۶_۸۹؛ ابن‌ماكولا، ج۱، ص۱۹۱؛ فروخ، ج۱، ص۲۸۲). به محض آنكه خبر اسلام آوردن بجير به كعب رسيد، قصيده‌ای در نكوهش برادر سرود و اين قصيده او را مبغوض پيامبر اكرم(ص) گردانيد. كعب كه بر جان خود هراسيده بود، پنهانى نزد پيامبر(ص) آمد و زنهار خواست.
بجير پس از گرويدن به آيين اسلام، به ميان افراد قبيله خود بازگشت، اما چندی بعد، به حضرت پيامبر(ص) در مدينه پيوست و به حمايت از اسلام برخاست. وی در فتح مكه و غزوات خيبر و حنين همراه پيامبر(ص) بود و با سرودن اشعاری حماسى، روحيه جهاد را در كالبد مسلمانان مى‌دميد (ابن‌قتيبه، ص۶۷؛ ابوالفرج اصفهانى، ج۱۷، ص۸۸_۸۹؛ ابن‌كثير، ج۴، ص۳۳۹؛ ابن‌كثير، ج۴، ص۳۵۰).
حطيئه اشعار او را روايت كرده است (ابوالفرج، ج۱۷، ص۸۲؛ ازدی، ص۱۳؛ دار قطنى، ج۱، ص۱۵۱). در منابع جمعاً ۲۳ بيت از اشعار بجير بن زهير يافت شده است (ابوالفرج، ج۱۷، ص۸۹؛ آمدی، ص۷۵؛ ابن‌عبدالبر، ج۱، ص۱۴۹؛ ابن‌حجر، ج۱، ص۱۴۳؛ ابن‌اثير، ج۱، ص۱۶۵؛ ابن‌كثير، ج۴، ص۳۱۰؛ ابن‌كثير، ج۴، ص۳۳۹؛ ابن‌كثير، ج۴، ص۳۵۰؛ ابن‌كثير، ج۴، ص۳۶۸) كه در آن‌ها مفاهيمى چون برائت از آيين بت‌پرستى، تمجيد از دلاوری‌های مسلمانان و نكوهش دشمنان رسول(ص) به چشم مى‌خورد (ابن‌عبدالبر، ج۱، ص۱۴۹؛ ابن‌حجر، ج۱، ص۱۴۳؛ ابن‌كثير، ج۴، ص۳۳۹).
فهرست منابع:
(۱) حسن آمدی، المؤتلف و المختلف، به كوشش عبدالستار احمد فراج، قاهره، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م؛
(۲) ابن‌اثير، اسدالغابه، بيروت، داراحياء التراث العربى؛
(۳) ابن‌حجر عسقلانى، الاصابه، بيروت، ۱۳۲۷ق؛
(۴) ابن‌عبدالبر، الاستيعاب، به كوشش على محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م؛
(۵) ابن‌قتيبه، طبقات الشعراء، ليدن، ۱۹۰۲م؛
(۶) ابن‌كثير، البدايه و النهايه، به كوشش احمد ابوملحم و ديگران، بيروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م؛
(۷) ابن‌ماكولا، الاكمال، به كوشش عبدالرحمان بن يحيى معلمى يمانى، حيدرآباد دكن، ۱۳۸۴ق؛
(۸) ابوالفرج اصفهانى، الاغانى، به كوشش على محمد بجاوی، بيروت، مؤسسه جمال للطباعة و النشر؛
(۹) عبدالغنى ازدی، المؤتلف و المختلف، به كوشش محمد محيى‌الدين جعفری، حيدرآباد دكن، ۱۳۲۷ق؛
(۱۰) عبدالقادر بغدادی، خزانة الادب، به كوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۴۰۸ق/ ۱۹۸۸م؛
(۱۱) على دار قطنى، المؤتلف و المختلف، به كوشش موفق بن عبدالله، بيروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م؛
(۱۲) عمر فروخ، تاريخ الادب العربى، بيروت، ۱۹۸۴م.
