بدویه(خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جلد: ۱۱شماره مقاله:۴۶۵۱
بَدَویه، یكى از طریقه های پرطرفدار صوفیه در مصر كه در قرن ۷ق /۱۳م توسط احمد بدوی (ه م) شكل گرفت و به طریقه احمدیه و سطوحیه نیز معروف است.
هرچند از مراحل نخستین شكل گیری طریقه بدویه در زمان حیات احمد بدوی (۵۹۶ - ۶۷۵ق /۱۲۰۰-۱۲۷۶م) اطلاع چندانى در دست نیست، اما روشن است كه این طریقه در زمان خلفای او رشد و گسترش فزاینده ای یافت و آیین های مولودی كه بر مزار او در طنطای مصر برگذار مى شد، نظم و ترتیب خاصى به خود گرفت (عدوی احمد زكى، ج۷، ص۲۵۳؛ شعرانى عبدالوهاب، ج۱، ص۱۸۵-۱۸۶). همین امر و نیز اینكه خلفای بدوی بیش از همه در مصر فعالیت داشتند، موجب آن شد كه مركزیت این طریقه در مصر باقى بماند (عاشور سعید عبدالفتاح، ج۱، ص۲۴۰-۲۴۴).
نخستین خلیفه احمد بدوی، سیداحمد عبدالعال بود كه ظاهراً از كودكى نزد وی پرورش یافته بود (شعرانى عبدالوهاب، ج۱، ص۱۸۴- ۱۸۵؛ شبلنجى مؤمن، ج۱، ص۲۶۲-۲۶۳). عبدالعال بر آرامگاه پیر و مرشد خود زاویه ای بنا كرد كه در آن به زندگى درویشان و ارشاد مریدان و كمك به زائران رسیدگى مى شد (شعرانى عبدالوهاب، ج۱، ص۱۸۵). وی پس از آن پیروان این طریقه را در ۴ خانقاه كه هر یك دارای سرپرستى بود، جای داد: ۱. كنّاسیه، كه شیخ این خانقاه محمد سطوحى كناسى بود و پیروان وی همه ساله در روز ولادت احمد بدوی مزار وی را جارو مى زدند؛
۲. منایفه، به سرپرستى شیخ رمضان اشعث سطوحى كه صاحب كراماتى نیز بود.
۳. سلامیه و مرازقه، كه سرپرستى این دو خانقاه را عمر شناوی اشعث به عهده داشت و به همین سبب، برخى این دو خانقاه را یكى شمرده اند.
۴. انبابیه، كه احتمالاً شیخ یوسف انبابى سطوحى، از یاران نزدیك احمد بدوی شیخ آن بوده است (شعرانى عبدالوهاب، ج۱، ص۱۸۵؛ شعرانى عبدالوهاب، ج۱، ص۲۰۷؛ شعرانى عبدالوهاب، ج۱، ص۲۰۸).
پیروان طریقه بدویه برای رسیدن به درجات كمال باید متصف به صفات علم، حلم، بخشش، شفقت، صبر و تقوا مى بودند (عاشور سعید عبدالفتاح، ج۱، ص۲۰۴). آنان پس از عبدالعال - كه لباس سرخ مى پوشید - رنگ سرخ را شعار خود قرار دادند (شعرانى عبدالوهاب، ج۱، ص۲۰۸؛ شبلنجى مؤمن، ج۱، ص۲۶۳). چنانكه شعرانى در طبقات خود آورده است (شعرانى عبدالوهاب، ج۱، ص۱۸۶-۱۸۷)، در هنگام حیات او آیین مولودی احمد بدوی یك بار در سال و به گستردگى برگذار مى شد و گروه بى شماری از نقاط مختلف مصر و كشورهای اطراف بر مزار او گرد مى آمدند. این مراسم و برخى اعمال آن گاه نیز به سبب عدم رعایت موازین شریعت و وقوع برخى محرمات مورداعتراض علما قرار مى گرفت (نبهانى یوسف، ج۱، ص۳۱۱-۳۱۲).
در حال حاضر هر سال ۳ مولودی بزرگ، میانه و كوچك را كه همواره با جشن ها و آیین های خاصى همراه است، برای احمد بدوی در شهر طنطا، محل مزار او بر پا مى كنند. تاریخ برپایى این مولودی ها به زمان احمد بدوی كه در روز ولادت پیامبر(صلی الله علیه و آله) مراسم خاصى را برپا مى داشت و نیز سید عبدالعال باز مى گردد. پس از درگذشت احمد بدوی جماعت كثیری برای تسلیت گویى نزد عبدالعال رفتند و برای انجام دادن این مراسم - به علت كوچكى شهر طنطا - در اطراف شهر گرد آمدند. در همان هنگام به عبدالعال تأكید كردند كه این آیین رسم همیشگى آنها باشد. از آن پس هر ساله مراسمى را در همان تاریخ به عنوان مولودی بزرگ برگذار مى كنند (عاشور سعید عبدالفتاح، ج۱، ص۲۵۸-۲۶۰).
منشأ مولودی كوچك نیز به شیخ شرنبلابى - كه از مشایخ فرقه احمدیه بود - بازمى گردد. ظاهراً یك بار وی با مریدانش، چندی پس از مراسم مولودی بزرگ به زیارت آرامگاه شیخ آمد و مراسم ذكر و عبادت را به مدت چند شب در آنجا برپا داشت. این خود تبدیل به رسم و آیینى شد كه هر ساله بر مزار احمد بدوی برگذار مى گردد (عاشور سعید عبدالفتاح، ج۱، ص۲۶۰).
سومین مولودی كه به رجبى و عمامه پیچى نیز شهرت دارد، منسوب به شیخ رجبى است كه او نیز از مشایخ این طریقه بوده است. وی برای تجدید پیچیدن عمامه شیخ - كه به رسم یادگار بر مزار وی گذاشته شده بود - مراسمى را برپا داشت و این آیین تبدیل به مولودی هر ساله شد (عاشور سعید عبدالفتاح، ج۱، ص۲۶۰). عمامه احمد بدوی هر ساله در این مراسم توسط یكى از مشایخ این طریقه بر سر بسته مى شد (شعرانى عبدالوهاب، ج۱، ص۱۸۵؛ شبلنجى مؤمن، ج۱، ص۲۶۳). مولودی ها علاوه بر جنبه مذهبى، جنبه اقتصادی، اجتماعى و تفریحى نیز داشت و امروزه هم از اینگونه تفریحات در این مراسم به چشم مى خورد (عاشور سعید عبدالفتاح، ج۱، ص۲۵۶-۲۶۱).
در حال حاضر طریقه بدویه به ۱۶ شاخه یا بیت تقسیم مى شود كه اینهاست: شناویه، سلامیه، حلبیه، مرازقه، كناسیه، حمودیه، زاهدیه، عشیبیه، تسفیانیه، عربیه، سطوحیه، بنداریه، مسلمیه، منایفه، انبابیه و بیومیه (عاشور سعید عبدالفتاح، ج۱، ص۱۸۹؛ طویل توفیق، ج۱، ص۷۷).
---------------------------------------------------------
(۱) شبلنجى مؤمن، نورالابصار، بیروت، دارالفكر؛
(۲) شعرانى عبدالوهاب، الطبقات الكبری، قاهره، ۱۳۷۴ق؛
(۳) طویل توفیق، التصوف فى مصر، قاهره، ۱۹۸۸م؛
(۴) عاشور سعید عبدالفتاح، السید احمد البدوی، شیخ و طریقه، قاهره، ۱۹۶۷م؛
(۵) عدوی احمد زكى، مقدمه و حاشیه بر النجوم ابن تغری بردی؛
(۶) نبهانى یوسف، جامع كرامات الاولیاء، قاهره، ۱۳۲۹ق؛
