برغش بن سعید
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَرْغَش بن سعید بن سلطان،
سلطان زنگبار، که در ۱۰
رجب ۱۲۸۷ تا زمان وفاتش (۱۲
شعبان ۱۳۰۵)
سلطنت کرد، که به دلیل نداشتن
اقتدار دولتهای
بریتانیا و
آلمان در سلطنت او دخالت میکردند؛ او در این ۱۸
سال خدمات قابل توجهی را انجام داد.
بَرْغَش بن سعید بن سلطان،
سلطان زنگبار، که در ۱۰
رجب ۱۲۸۷ جانشین برادر خود مجید شد، و تا زمان وفاتش (۱۲
شعبان ۱۳۰۵)
سلطنت کرد.
به هنگام
مرگ پدرش در ۱۲۷۳/۱۸۵۶، و بار دیگر در ۱۲۷۶/۱۸۵۹ کوشید تا
قدرت را به دست آورد؛ بار دوم بر اثر مداخله
انگلیسیان شکست خورد و مدت دو
سال به
بمبئی تبعید شد.
هنگام جلوس به تخت سلطنت، انگلیسیان از او پشتیبانی کردند.
اما وی از آغاز در برابر کوششهای ایشان برای متوقف ساختن
تجارت برده به
مقاومت برخاست، زیرا کمابیش به افراد
قبیله اِباضی ملوه که با هرگونه مداخله
اروپاییان در این امور بشدت مخالفت میکردند متکی بود.
در ۱۲۹۰/۱۸۷۳، برغش مجبور شد که همه بازارهای برده را ببندد و از صدور برده، حتی به بخشهای داخل قلمرو خویش، بکلی جلوگیری کند؛ پس از آن به
لندن دعوت شد. در ۱۲۹۳/ ۱۸۷۶، نقل و انتقال کاروانهای برده ممنوع شد. به منظور پیشبرد این
سیاست، لوید ماتیوز، در ۱۲۹۴/۱۸۷۷ به آموزش دستهای سپاهی از آفریقاییان پرداخت.
کرک، مأمور
بریتانیا،
اعتماد برغش را به خود جلب کرد و تا ۱۳۰۴/۱۸۸۶ که زنگبار را ترک گفت، پر نفوذترین مرد آن سرزمین بود. در داخل خاک
آفریقا، برغش دعاوی فراوان و مقداری اعتبار به
ارث برده بود، اما عملاً
اقتدار چندانی نداشت.
در ۱۲۹۴/۱۸۷۷، شکست مذاکرات با سرویلیام مکینون در باب امتیاز عمران سرزمینهای میان ساحل تا دریاچه ویکتوریا باعث شد که برغش مناسبترین فرصت را در تقویت پایههای قدرت خود در این مناطق از دست بدهد. در ۱۲۹۹/۱۸۸۱، تقاضای او، دایر بر اینکه بریتانیا بنای
تاج و تخت را در خاندان وی تضمین کند و پس از مرگ اگر فرزند نابالغی به جای گذاشت
دولت انگلیس نیابت سلطنت را به عهده گیرد، ردّ شد.
در ۱۳۰۲/۱۸۸۴، پترس، مأمور آلمانی، با سرانی که برغش ادعای ریاست بر آنان را داشت، دوازده
عهدنامه منعقد کرد. سرزمینهای ایشان در امتداد جاده تجارتی که به سوی
تبوره و
اوجیجی میرفت قرار داشت. در ۱۳۰۳/ ۱۸۸۵، آلمان این سرزمینها و سلطاننشین ویتو را تحت حمایت گرفت. اعتراض برغش براین امر به ورود پنج رزمناو آلمانی و اتمام حجت آنان انجامید، که عاقبت به سبب عدم حمایت انگلیسیان مجبور به قبول آن شد.
سپس هیئتی از نمایندگان انگلیس و
آلمان و
فرانسه تشکیل شد تا حدود قلمرو او را معین سازد. برغش، تحت فشار بریتانیا،
تسلیم تصمیمات آن هیئت شد (برای تفصیل بیشتر، رجوع کنید به بوسعید) و در آن هنگام که سلامت خود را از دست داده بود، در بازگشت از
عمان، درگذشت.
برغش فرمانروایی توانا و کوشا بود و برای پیشرفت زنگبار خدمات بسیاری کرد، از جمله: تأمین
آب آشامیدنی، سامان دادن به ورود غلاتِ ارزان، و کوشش برای احیای کشت میخک (برای ادویه).
پس از طوفانِ ۱۲۸۹/۱۸۷۲ اروپاییان معاصر غالباً او را بیگانه ستیز میخواندند، اما در واقع او وضع بینهایت حساسی داشت. برغش نمیتوانست در برابر بریتانیا، خصوصاً پس از شکست فرانسه از آلمان (۱۲۸۷/۱۸۷۰) پایداری کند. بریتانیا از یک طرف او را واداشت تا سیاست ضد بردهداری را که در میان رعایای او سخت نامطلوب بود پیش گیرد و از طرف دیگر از حمایت او در برابر آلمانیها خودداری کرد.
(۱) R Coupland، The exploitation of East Africa، ۱۹۳۹.
(با ارجاعاتی به منابع رسمی بریتانیایی و گزارشهای خصوصی مقامات بریتانیایی)
(۲) RN Lyne، Zanzibar in contemporary times، ۱۹۰۵.
Emily Rدte، Memoiren einer arabischen Prinzessin، ۱۸۸۶
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱، ص۹۸۲، برگرفته از مقاله «بَرْغَش بن سعید».