بطن (مراتب انسان عرب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَطْن، یکی از مراتب انساب عرب. بطن در لغت به معنای داخل و درون هر چیز است و در تقسیم‌بندیهای قومی، جمعیتی کمتر از قبیله را در برمی‌گیرد
. بطن محتملاً واژه‌ای سامی معادل «شکم» است و در عبری به معنای «رحم» نیز به‌کار رفته است
بطن متضاد «ظَهر» است
و نام چندین مکان جغرافیایی هم با بطن آغاز می‌شود
از آن‌جا که در مراتب انساب، طبقه‌بندی مدونی از زمان جاهلیت باقی نمانده است، دانشمندان نسب‌شناس، در شمار و تقدیم و تأخیر این مراتب و طبقات اختلاف نظر پیدا کرده‌اند
اما غالباً انساب عرب را در طبقه مشخص می‌کنند: شعب مانند عدنان، قبیله مانند ربیعه و مضر، عِماره مانند قریش و کنانه، بطن مانند عبدمناف و بنی مخزوم، فَخِذ مانند بنی هاشم و بنی امیه، و فصیله مانند بنی عباس و بنی ابی‌طالب
این طبقه‌بندی براساس ساختمان بدن انسان پدید آمده، یعنی شعب و قبیله به سر و رگهای درون آن؛ عماره به گردن و سینه؛ و بطن، فخذ و فصیله، به ترتیب به شکم، پا، ساق و قدمها تشبیه شده است
برخی از قبایل دارای بطن نیز هستند. چنان‌که برای اوس بطن و برای خزرج بطن قائل شده‌اند. ( گفته‌اند که بطن از پایه‌های تشکلهای سیاسی اولیه نزد سامیها بوده است،)
فهرست منابع:
(۱) آلوسی، محمدشکری، بلوغ الارب، به کوشش محمد بهجت اثری، بیروت، دارالکتب العلمیه.
(۲) ابن حزم، علی، جمهرة انساب العرب، به کوشش عبدالسلام محمدهارون، قاهره، ۳۸۲ق/۹۶۲م.
(۳) ابن درید، محمد، جمهرة اللغة، بغداد، مکتبة المثنی.
(۴) ابن رسول، عمر، طرفة الاصحاب فی معرفة الانساب، به کوشش سترستن، بیروت، ۴۱۲ق/ ۹۹۲م.
(۵) زبیدی، مرتضی، تاج العروس.
(۶) جوهری، اسماعیل، الصحاح، به کوشش احمد عبدالغفور عطار، بیروت، دارالعلم للملایین.
(۷) علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، ۹۶۸م.
(۸) قلقشندی، احمد، صبح الاعشی، قاهره، ۳۸۳ق/ ۹۶۳م.
(۹) ماوردی، علی، الاحکام السلطانیة، به کوشش احمد مبارک بغدادی، کویت، ۴۰۹ق/۹۸۹م.
(۱۰) همدانی، حسن، الاکلیل، به کوشش محمد بن علی اکوع، قاهره، ۳۸۳ق/ ۹۶۲م.
(۱۱) حموی، یاقوت، معجم البلدان.
(۱۲) ۲ EI.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بطن (مراتب انسان عرب)»، شماره۴۹۲۷.
