• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بهاءالدین نیلی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



بهاءالدین نیلی، ابوالقاسم علی بن عبدالکریم، عالم امامی قرن هشتم می‌باشد.




تاریخ تولد و مرگ او دانسته نیست، ولی تا حدود ۸۰۰ زنده بوده است.



محل تولدش دهکده نیل، نزدیک حِلّه بوده است.



خاندان او از سادات حسینی و از نسل حسین ذوالدمعه پسر زید و مدتها عهده دار منصب نقابت علویان بوده‌اند.
[۱] عباس قمی، کتاب الکنی و الالقاب، ج۲، ص۹۴، صیدا ۱۳۵۷ـ ۱۳۵۸، چاپ افست قم.
[۲] خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۵، ص۱۱۶، بیروت.
[۳] عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۲۸، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت.
[۴] اسماعیل بغدادی،‌ایضاح المکنون، ج ۱، ستون ۱۳۴، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۳، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۵] یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۸۶۱، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
[۶] برای آگاهی از اختلاف در ضبط سلسله نسب بهاءالدین رجوع کنید به، محسن امین، ج۸، ص۲۶۶، اعیان الشیعه، چاپ حسن امین، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
[۷] برای آگاهی از اختلاف در ضبط سلسله نسب بهاءالدین رجوع کنید به، عبدالله بن عیسی افندی اصفهانی، ج۴، ص۱۲۵، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱.
[۸] برای آگاهی از چگونگی قتل او رجوع کنید به، حسین بن محمدتقی نوری، ج۳، ص۴۳۵، مستدرک الوسائل، چاپ سنگی تهران ۱۳۱۸ـ۱۳۲۱، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳.




شهرت علمی بهاءالدین بیش‌تر در نسب شناسی و علوم تفسیر و ادب و عقاید است و به نسّابه هم مشهور است.



او از شاگردان برجسته فخرالمحققین پسر علامه حلی و معاصر شهید اول بوده است.



از شاگردان برجسته او می‌توان از حسن بن سلیمان حلّی صاحب مختصر البصائر، حسن بن علی مشهور به ابن العشره و شیخ جمال الدین احمد بن فهد (ابن فهد) حلی نام برد.




۷.۱ - الانوارالالهیة فی الحکمة الشرعیّه


به نیلی تألیفاتی نسبت داده شده است
[۹] عبدالله بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۴، ص۱۲۵ـ ۱۲۸، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱.
[۱۰] محسن امین، اعیان الشیعه، ج۸، ص۲۶۶ـ۲۶۷، چاپ حسن امین، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
که در انتساب بعضی از آن‌ها به وی اتفاق نظر وجود دارد.‌این تألیفات عبارت‌اند از: الانوارالالهیة فی الحکمة الشرعیّه (در منابع مختلف با عناوین الانوارالمضیئه و الانوارالبهیه) در پنج جلد، که مطالب آن بترتیب درباره کلام بر مبنای عقاید شیعه، ناسخ و منسوخ، فقه آل محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلّم در دو جلد و اسرار قرآن و داستان‌های لطیف است. صاحب معالم از جلد اول‌این کتاب استفاده کرده است.

۷.۲ - دو اثر درباره خطاهای لفظی و معنوی زمخشری


وی دو اثر درباره حدود هشتصد مورد از خطاهای لفظی و معنوی زمخشری نگاشته که از آن با نام‌های الجزاف من کلام صاحب الکشاف، تبیان انحراف صاحب الکشاف و نکت اللطاف تعبیر شده است.

۷.۳ - الدرالنضید فی تعازی الامام الشهید


الدرالنضید فی تعازی الامام الشهید، درباره مقتل و مراثی حضرت امام حسین علیه‌السلام.

۷.۴ - سایر تألیفات


ایضاح المصباح؛ کتاب الغیبه؛ و کتاب الرجال.
[۱۱] درباره‌این کتاب‌ها رجوع کنید به، محسن امین، ج۸، ص۲۶۶ـ۲۶۷، اعیان الشیعه، چاپ حسن امین، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
[۱۲] محمدباقر بن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ج۴، ص۳۴۸، چاپ اسدالله اسماعیلیان، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
[۱۳] عبدالله بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۴، ص۱۲۶ـ۱۲۷، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱.
[۱۴] محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۲، ص۴۴۲ـ۴۴۳، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۵] محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۱۲، ص۱۷۳، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۶] محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۳، ص۳۳۲، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۷] اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۱، ستون ۷۲۶، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۵، بیروت ۱۳۹۰۰/۱۹۹۰.
[۱۸] اسماعیل بغدادی،‌ایضاح المکنون، ج ۱، ستون ۱۳۴، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۳، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۱۹] اسماعیل بغدادی،‌ایضاح المکنون، ج ۱، ستون ۱۵۷، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۳، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
چهار کتاب از کتابهای او در تألیف بحار، از مدارک علامه مجلسی بوده است.



(۱) محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲) عبدالله بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱.
(۳) محسن امین، اعیان الشیعه، چاپ حسن امین، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
(۴) اسماعیل بغدادی،‌ایضاح المکنون، ج ۱، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۳، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
(۵) اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۱، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۵، بیروت ۱۳۹۰۰/۱۹۹۰.
(۶) محمدباقر بن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، چاپ اسدالله اسماعیلیان، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
(۷) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت.
(۸) عباس قمی، کتاب الکنی و الالقاب، صیدا ۱۳۵۷ـ ۱۳۵۸، چاپ افست قم.
(۹) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت.
(۱۰) محمد باقر بن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
(۱۱) حسین بن محمدتقی نوری، مستدرک الوسائل، چاپ سنگی تهران ۱۳۱۸ـ۱۳۲۱، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳.
(۱۲) یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.


 
۱. عباس قمی، کتاب الکنی و الالقاب، ج۲، ص۹۴، صیدا ۱۳۵۷ـ ۱۳۵۸، چاپ افست قم.
۲. خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۵، ص۱۱۶، بیروت.
۳. عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، ج۷، ص۱۲۸، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت.
۴. اسماعیل بغدادی،‌ایضاح المکنون، ج ۱، ستون ۱۳۴، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۳، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۵. یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۸۶۱، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
۶. برای آگاهی از اختلاف در ضبط سلسله نسب بهاءالدین رجوع کنید به، محسن امین، ج۸، ص۲۶۶، اعیان الشیعه، چاپ حسن امین، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۷. برای آگاهی از اختلاف در ضبط سلسله نسب بهاءالدین رجوع کنید به، عبدالله بن عیسی افندی اصفهانی، ج۴، ص۱۲۵، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱.
۸. برای آگاهی از چگونگی قتل او رجوع کنید به، حسین بن محمدتقی نوری، ج۳، ص۴۳۵، مستدرک الوسائل، چاپ سنگی تهران ۱۳۱۸ـ۱۳۲۱، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ـ۱۳۸۳.
۹. عبدالله بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۴، ص۱۲۵ـ ۱۲۸، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱.
۱۰. محسن امین، اعیان الشیعه، ج۸، ص۲۶۶ـ۲۶۷، چاپ حسن امین، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۱۱. درباره‌این کتاب‌ها رجوع کنید به، محسن امین، ج۸، ص۲۶۶ـ۲۶۷، اعیان الشیعه، چاپ حسن امین، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.
۱۲. محمدباقر بن زین العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ج۴، ص۳۴۸، چاپ اسدالله اسماعیلیان، قم ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲.
۱۳. عبدالله بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج۴، ص۱۲۶ـ۱۲۷، چاپ احمد حسینی، قم ۱۴۰۱.
۱۴. محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۲، ص۴۴۲ـ۴۴۳، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۵. محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۱۲، ص۱۷۳، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۶. محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۳، ص۳۳۲، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۱۷. اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۱، ستون ۷۲۶، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۵، بیروت ۱۳۹۰۰/۱۹۹۰.
۱۸. اسماعیل بغدادی،‌ایضاح المکنون، ج ۱، ستون ۱۳۴، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۳، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۱۹. اسماعیل بغدادی،‌ایضاح المکنون، ج ۱، ستون ۱۵۷، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۳، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۲۰. محمد باقر بن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، ج۱، ص۱۷، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.    
۲۱. محمد باقر بن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، ج۱، ص۳۴، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳.    




دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بهاءالدین نیلی»، شماره۲۱۵۸.    



جعبه ابزار