تألیفات رجالی قرن هفتم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تالیفات رجالی
قرن هفتم هجری را سه مورد شمرده‌اند.
ابن ابی طی الحلبی، یحیی بن حمید بن ظافر طایی (۵۷۵ - ۶۳۰) صاحب کتاب الحاوی فی رجال الشیعة الامامیة می‌باشد، (بازسازی و تدوین: رسول جعفریان، قم: کتاب خانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران (به مناسبت سمینار مقدماتی نسخه‌های خطی)، تهران: ۱۳۷۹ ش، ص۹۲.)
یکی از روش‌هایی که در رفع بعضی از مشکلات
علم رجال دارای کارآیی است، مراجعه به کتاب‌های تاریخی
شیعه و
اهل سنت، به منظور دستیابی به متونی است که در شرح حال رجال تالیف شده‌اند و هم اکنون، در دسترس ما نیستند. کتاب الحاوی فی رجال الشیعة الامامیة، تالیف یحیی بن ابی طی حلبی، با همین روش و با بازسازی و تدوین کتاب‌های مختلف، مانند:
لسان المیزان، تاریخ الاسلام،
سیر اعلام النبلاء،
بغیة الطلب فی تاریخ حلب،
الوافی بالوفیات و
الاصابة فی تمییز الصحابة، در معرفی هشتاد نفر از
رجال شیعه، گردآوری شده است.
در ذیل اسامی رجال ذکر شده، متن‌های استناد داده شده به ابن ابی طی، شامل تاریخ زندگی هر فرد، راوی و مروی عنه وی و دیگر مشخصات، به همراه نشانی کامل مصدر مورد مراجعه، مشخص شده است.
تدوین کننده کتاب، قبل از بیان متن‌های گردآوری شده، با عنوان «موارد پژوهی و بازسازی متون مفقوده»، به جایگاه مهم و اهداف بازسازی متون مفقود و نمونه‌هایی از کارهای مهم در بازسازی متون، اشاره می‌نماید و سپس، زندگی نامه ابن ابی طی و اقوال
علما در مورد او را آورده به آثار دیگر وی اشاره کرده و همچنین به موضوع
تشیع در
حلب، پرداخته است.
محقق همچنین اسامی مختلفی را که از این کتاب مشاهده نموده، آورده است که عبارت‌اند از: رجال الشیعة، تاریخ الامامیة، طبقات الامامیة، رواة الشیعة و مصنفیها
؛ الحاوی فی رجال الامامیة
؛ تاریخ العلماء
.
محقق، بنابر آنچه که
ابن حجر در لسان المیزان از
معجم البلدان یاقوت (که خود در حلب در گذشته و با ابن ابی طی، دیدار داشته) عنوان کرده است، این کتاب را با عنوان الحاوی فی رجال الامامیه آورده و معرفی نموده است.
محقق تهرانی در
الذریعة ، این کتاب را با عنوان تاریخ ابن ابی طی و نیز با عنوان طبقات الامامیة
فهرست کرده است.
این کتاب در مجله تراثنا
با عنوان الحاوی فی رجال الامامیة با ترجمه عربی انتشار یافته است.
سید احمد بن طاووس، احمد بن موسی (م ۶۷۳ ق) مؤلف کتاب حل الاشکال فی معرفة الرجال می‌باشد.
نویسنده کتاب، راویانی را که در پنج کتاب مهم رجالی در آن عصر، شرح حال داشته‌اند، در یک مجموعه گرد آورده است. این کتاب‌ها شامل:
رجال الکشی،
الفهرست و
الرجال شیخ طوسی،
رجال النجاشی و
رجال ابن الغضائری است. متاسفانه، اصل کتاب رجال ابن الغضائری بجز منقولات این کتاب در دسترس نیست.
شیخ
حسن بن زین الدین عاملی (م ۱۰۱۱ ق)، معروف به صاحب
المعالم، آنچه را که مؤلف از اصل رجال الکشی در این تالیف وجود داشته است، استخراج نموده و با نام التحریر الطاووسی ارائه کرده است.
همچنین
عبدالله بن حسین شوشتری، هر آنچه را که این کتاب از کتاب
الضعفاء ابن غضایری نقل کرده است، استخراج نموده و آن را الرجال الضعفاء نامیده است.
متاسفانه، اصل کتاب اینک در دسترس نیست و تنها این دو استخراج از آن موجود است. محقق تهرانی در الذریعة
، این کتاب را با عنوان رجال ابن طاووس هم فهرست نموده است.
هذلی حلی، نجم الدین
ابوالقاسم جعفر بن حسن (م ۶۷۶ ق) صاحب کتاب تلخیص الفهرست می‌باشد.
این کتاب، خلاصه‌ای از الفهرست شیخ طوسی است. مؤلف در این تلخیص، تنها به ذکر اسامی مصنفان و سایر خصوصیات آنها اکتفا نموده است. ایشان، اسامی، القاب و کنیه‌ها را بر اساس حروف الفبا تنظیم نموده است و از ذکر کتاب‌ها و اسانید مؤلفان، اجتناب کرده است.
محقق تهرانی در الذریعة
، این کتاب را با عنوان رجال المحقق الحلی ابی القاسم جعفر و نیز با عنوان رجال المحقق الحلی
فهرست نموده است.
ابن طاووس حلی ، عبد الکریم (۶۴۸ - ۶۹۳ ق) مؤلف کتاب
الشمل المنظوم فی مصنفی العلوم می‌باشد.
این کتاب، در زمینه مباحث رجالی تالیف شده است و صاحب
الذریعة می‌گوید تقی الدین
حسن بن داوود حلی، شاگرد مؤلف، گفته است کتابی از اصحاب ما مانند این کتاب نیست.
صاحب الذریعة اشاره می‌کند که موفق به دیدن این کتاب نشده است. او این کتاب را با عنوان رجال السید عبد الکریم غیاث الدین ابی المظفر
، هم فهرست نموده است.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تألیفات رجالی قرن هفتم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱/۳۰.
