• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تخلیه هیجانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تخلیه هیجانی، یکی از مباحث مطرح در روان‌شناسی بالینی بوده که یکی از اهداف مداخله‌های بالینی به‌شمار می‌رود و به معنای برملا کردن و مجسم کردن تعارض‌های آسیب‌زای اولیه است. علاوه بر این، بینش و تخلیه هیجانی بایستی با هم در کار باشند، یعنی اینکه بیمار بایستی احساسات خود را بشناسد و در عین حال این شناخت خود را احساس کند.


اکثر مداخله‌های بالینی، تعدادی اهداف مشترک دارند. با این که همه انواع روان‌درمانی در بعضی اهداف کاملا مشترک نیستند، تخلیه هیجانی یکی از اهدافی است که به نوعی در همه انواع روان‌درمانی مهم است.
[۱] کرامر، جفری و دیگران، روان‌شناسی بالینی، ص۲۵۴، ترجمه مهدی گنجی، تهران، ساوالان، ۱۳۸۸، چاپ اول.


بهبودهای حاصل از درمان با روش روانکاوی را معمولا ناشی از سه تجربه عمده می‌دانند: تخلیه هیجانی، بینش تدریجی نسبت به مشکلات و حل و فصل مکرر تعارض‌ها و واکنش‌هایی که شخص در پاسخ به آن تعارض‌ها نشان می‌دهد.
[۲] اتکینسون، ریتا و دیگران، زمینه روان‌شناسی، ج۲، ص۲۶۸، ترجمه محمدنقی براهنی و دیگران، تهران، رشد، ۱۳۷۸، چاپ هشتم.
تخلیه هیجانی یعنی، برملا کردن و مجسم کردن تعارض‌های آسیب‌زای اولیه.
[۳] روزنهان، دیوید و سلیگمن، مارتین، روان‌شناسی نابهنجاری، ج۱، ص۱۴۶، ترجمه یحیی سید محمدی، تهران، ساوالان، ۱۳۷۹، چاپ اول.


فروید، معتقد است بعضی از مواد تعارض‌برانگیز، چون دردناکند از بخش هشیار ذهن بیرون گذاشته می‌شوند، اما چون بار هیجانی دارند همچنان فعال ‌مانده و منتهی به بروز برخی نشانه‌های رفتاری مشهود می‌شوند. آگاهی کامل (از جمله تجربه کردن هشیارانه هیجانات) به کاهش این نشانه‌ها منجر می‌شود.
[۴] تاد، جودیت و بوهارت، آرتور، اصول روان‌شناسی بالینی و مشاوره، ص۱۸۹، ترجمه مهرداد فیروزبخت، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، ۱۳۷۹، چاپ اول.
ابراز هیجان‌های شدید یا جان گرفتن مجدد تجربه‌های هیجانی دوران کودکی در محیط امن درمانی غالبا درمانجو را تسکین می‌دهد. البته تخلیه هیجانی، علل تعارض‌ها را از بین نمی‌برد بلکه راه را برای کاوش احساسات و تجربه‌های واپس‌رانده، باز می‌کند. هنگامی که آدمی ریشه‌های تعارض‌های خود را درمی‌یابد، می‌گوییم بینش پیدا کرده است. گرچه گاه به یاد آوردن یک تجربه واپس‌رانده نیز بینش به دنبال دارد، اما این باور عامیانه درست نیست که بیشتر اثرات درمانی روانکاوی ناشی از به یاد آوردن ناگهانی فقط یک رویداد هیجان‌انگیز است. اینکه ناراحتی‌های آدمی فقط یک خاستگاه داشته باشد، امر کمیابی است و بینش نیز بر اثر افزایش تدریجی خودشناسی به دست می‌آید.

علاوه بر این، بینش و تخلیه هیجانی بایستی با هم در کار باشند، یعنی اینکه بیمار بایستی احساسات خود را بشناسد و در عین حال این شناخت خود را احساس کند. بیمار، پابه‌پای پیشرفت درمان، یک فرایند طولانی بازآموزی را می‌گذراند که حل و فصل نامیده می‌شود. وقتی بیمار می‌بیند که بارها و بارها در موقعیت‌های گوناگون، یک دسته تعارض معین دست‌اندرکار بوده است، یاد می‌گیرد که به جای انکار واقعیت، با آن روبرو شود و به شیوه‌های رشدیافته‌تر و کارآمدتری واکنش نشان دهد. با حل و فصل این تعارض‌ها در جریان درمان، شخص توانایی کافی پیدا می‌کند که با تهدید ناشی از موقعیت تعارض‌آفرین اولیه روبرو شود و بدون احساس اضطراب زیاد، در برابر آن واکنش نشان دهد.
[۵] اتکینسون، ریتا و دیگران، زمینه روان‌شناسی، ج۲، ص۲۶۸، ترجمه محمدنقی براهنی و دیگران، تهران، رشد، ۱۳۷۸، چاپ هشتم.


با اینکه روان‌شناسان بالینی همیشه نگران تجربه‌های هیجانی درمانجویان بوده‌اند، تحقیقات تجربی درباره ارزش فنون متمرکز بر هیجان بسیار کم و آهسته بوده است. تحقیقاتی که تاکنون انجام شده، ارزش فنون متمرکز بر هیجان را حداقل در پنج زمینه نشان داده است:
یک. تحلیل و شناسایی هیجان‌ها باعث می‌شود که درک آنها آسانتر و ابراز آنها به شیوه‌ای مناسب‌تر و حتی سازنده‌تر انجام شود.
دو. شدت بخشیدن به بعضی هیجان‌ها از طریق روش‌های غیرکلامی و تعبیری، اغلب باعث می‌شود که این هیجان‌های تقویت‌شده، بعضی رفتارهای مفید را بسازند.
سه. بازسازی هیجان‌ها با ارائه اطلاعات جدید اجازه می‌دهد که هیجان‌ها در جهات دلخواه تغییر یابد.
چهار. بیرون کشیدن هیجان‌ها اجازه می‌دهد که افکار و رفتارهایی که با این هیجان‌ها همراه است دوباره تحت بررسی قرار گیرد.
پنج. تغییر مستقیم هیجان‌هایی که به علت ناسازگاری شدید، عملکرد درمانجو را مختل کرده‌اند، می‌تواند به بهبود او کمک کند.
[۶] کرامر، جفری و دیگران، روان‌شناسی بالینی، ص۲۵۴، ترجمه مهدی گنجی، تهران، ساوالان، ۱۳۸۸، چاپ اول.


۱. ↑ کرامر، جفری و دیگران، روان‌شناسی بالینی، ص۲۵۴، ترجمه مهدی گنجی، تهران، ساوالان، ۱۳۸۸، چاپ اول.
۲. ↑ اتکینسون، ریتا و دیگران، زمینه روان‌شناسی، ج۲، ص۲۶۸، ترجمه محمدنقی براهنی و دیگران، تهران، رشد، ۱۳۷۸، چاپ هشتم.
۳. ↑ روزنهان، دیوید و سلیگمن، مارتین، روان‌شناسی نابهنجاری، ج۱، ص۱۴۶، ترجمه یحیی سید محمدی، تهران، ساوالان، ۱۳۷۹، چاپ اول.
۴. ↑ تاد، جودیت و بوهارت، آرتور، اصول روان‌شناسی بالینی و مشاوره، ص۱۸۹، ترجمه مهرداد فیروزبخت، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، ۱۳۷۹، چاپ اول.
۵. ↑ اتکینسون، ریتا و دیگران، زمینه روان‌شناسی، ج۲، ص۲۶۸، ترجمه محمدنقی براهنی و دیگران، تهران، رشد، ۱۳۷۸، چاپ هشتم.
۶. ↑ کرامر، جفری و دیگران، روان‌شناسی بالینی، ص۲۵۴، ترجمه مهدی گنجی، تهران، ساوالان، ۱۳۸۸، چاپ اول.


• سایت پژوهه، برگرفته از مقال «تخلیه هیجانی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۴/۲۲.    



جعبه ابزار