تستری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تستری، فیض اللّه عُصاره، دانشمند جامع الاطراف و مترجم آثاری در طب شرعی از عربی به فارسی در قرن یازدهم می باشد.
در شوشتر (در منابع اسلامی عربی: تُستر) به
دنیا آمد. از زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست.
جز آن‌که در ۱۰۷۸ به دستور فتحعلی خان، حاکم وقت شوشتر، ترجمه
رساله ذهبیه منسوب به امام رضا علیه‌السلام را شروع کرد.
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی در
الذریعه و در
طبقات اعلام الشیعه از او یاد کرده است، ولی نام وی در
اعیان الشیعه نیامده است.
نام تستری را با لقبهای «
ملا »
و «
آخوند »
ذکر کرده اند.
نصرآبادی
او را در
ریاضی و
نجوم مبرّز دانسته و محمدمحسن آقابزرگ طهرانی
علاوه بر اینها، او را
پزشکی مطّلع خوانده است. با استناد به بعضی آرای او در باره
احکام شرعی صید می توان گفت که با
فقه و
اصول نیز آشنا بوده است.
آثار تستری عبارت است از:
مفتاح الشفاء
که با نام
طب الائمه نیز معرفی شده است، مجموعه احادیثی است از
حضرت علی علیه‌السلام (گ ۵۲ ر) تا
امام حسن عسکری علیه‌السلام (گ ۱۱۲ ر) در باره طب؛ ترجمه فارسی هر
حدیث پس از متن عربی آن آمده است. مولف این
احادیث را از مآخذ گوناگون نقل کرده اما غالباً نام مآخذ را ذکر نکرده است.
این کتاب مشتمل است بر مقدمه، پنج باب ومخره، و در آن به
احکام نجوم نیز اشاره شده است (همان، گ ۱۴۹ ر). از مفتاح الشفاء نسخه های خطی بسیاری باقی‌مانده است.
ترجمه رساله ذهبیه، که با نام ترجمة الرسالة المذهَّبة نیز معرفی شده است.
این اثر مجموعه احادیثی منسوب به
امام رضا علیه‌السلام در باره طب و
بهداشت است. تستری رساله ذهبیه را پس از مفتاح الشفاء ترجمه کرده است.
این رساله یکی از مهمترین آثاری است که پس از پدید آمدن سنّت «طب شرعی» (از قرن دوم به بعد) نوشته شده و بین محققان و اندیشمندان
شیعه اهمیت خاصی داشته است. علامه
مجلسی فصلی را به این کتاب اختصاص داده و بخشهای زیادی از آن را نقل کرده است. در باره انتساب این کتاب به امام رضا علیه‌السلام بحثهایی شده است.
بین ترجمه های مختلف ذهبیه، ترجمه تستری به سبب همراه داشتن متن عربی و دقت در ترجمه اهمیت بسیاری دارد. از مهمترین ترجمه های ذهبیه، پیش از ترجمه تستری، ترجمه ابوعلی حسن بن ابراهیم بن ابوبکر سلماسی در ۶۱۴ است
و از مهمترین ترجمه های ذهبیه پس از ترجمه تستری اینهاست: ترجمه
علامه مجلسی ،
ترجمه شمس الدین محمد بن محمد بدیع رضوی مشهدی در ۱۱۳۵
و ترجمه حسین بن نصراللّه عرب باغی ارومیه ای از ترجمه تستری از ذهبیه نسخه های خطی متعددی باقی‌مانده است.
رساله در بیان انواع حیوان و
آداب صید و
ذبح و کیفیت آن، که در باره انواع حیوانات برّی و
بحری ،
حلال و
حرام بودن آنها، نحوه صید و احکام شرعی آن است. تستری این رساله را در سه باب نوشته و در آن به موضوعات
فقهی و
شرعیِ شکار توجه بسیار کرده است. از این رساله تاکنون یک نسخه شناسایی شده است.
محمدمحسن آقابزرگ طهرانی
با استناد به نوشته نصرآبادی
دیوان شعری به تستری نسبت داده، اما
نصرآبادی تنها یک بیت از
اشعار او را آورده که در مدح فتحعلی خان است.
________________________________________
منابع :
(۱) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، الروضة النضرة فی علماء الماة الحادیة عشرة، بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۰.
(۳) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، الکواکب المنتشرة فی القرن الثانی بعد العشرة، چاپ علی نقی منزوی، تهران ۱۳۷۲ش.
(۴) ایرج افشار و محمدتقی دانش پژوه، فهرست کتابهای خطی کتابخانه ملی ملک، تهران ۱۳۵۲ ش ـ.
(۵) فیض اللّه عصاره تستری، ترجمه الرسالة المذهبّة، نسخة خطی کتابخانه (شماره ۱) مجلس شورای اسلامی، ش ۲/۶۵۷.
(۶) فیض اللّه عصاره تستری، مفتاح الشفاء، نسخه خطی کتابخانه (شماره ۱) مجلس شورای اسلامی، ش ۱/۶۵۷.
(۷) عبدالحسین حائری، فهرست کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ج ۲۲، تهران ۱۳۷۴ش.
(۸) احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه های خطی کتابخانه عمومی حضرت آیة اللّه العظمی مرعشی نجفی مدّظلّه العالی، قم ۱۳۵۴ـ۱۳۷۶ ش.
(۹) مهدی درخشان «(در باره) رساله ذهبیه (در علم طب)، منسوب به حضرت رضا علیه‌السلام به خط و ترجمه ابوعلی حسن بن ابراهیم سلماسی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال ۲۵، ش ۱ـ۴ (پاییز ۱۳۶۲).
(۱۰) مجلسی، بحارالانوار.
(۱۱) احمد منزوی، فهرست نسخه های خطی فارسی، تهران ۱۳۴۸ـ ۱۳۵۳ ش.
(۱۲) محمدطاهر نصرآبادی، تذکره نصرآبادی، چاپ وحید دستگردی، تهران ۱۳۶۱ ش.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تستری»، شماره ۳۵۴۰.
