• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تسلیم (شاعران)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تَسْلیم، تخلص چند شاعر پارسی زبان که در سده‌های ۱۱ و ۱۳ق /۱۷ و ۱۹م، در ایران و هند می‌زیستند.


تسلیم خراسانی (سدۀ ۱۱ ق)، شاه رضا، متخلص به تسلیم. اوحدی وی را با ظاهری قلندرانه در ۱۰۸۳ق/۱۶۷۲م، در کشمیر دیده است.
[۱] اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ص۲۳۵، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک، شم‌ ۵۳۲۴.
وی به سلسلۀ بکتاشیه منسوب بود و اصلح او را اصفهانی دانسته
[۲] اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ص۱۳۸، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک، شم‌ ۵۳۲۴.
ولی راشدی متذکر این اشتباه شده است.
[۳] گلچین، معانی احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۲۰، مشهد، ۱۳۶۹ش.

تسلیم از مریدان حسین ‌سبزواری ‌بود و در بقعـۀ وی ‌در کشمیر مدفـون‌ گردید.
[۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة، ج۹، ص۱۷۱.    


۳ تن شاعر شیرازی تسلیم تخلص کرده‌اند که دو تن آن‌ها در خور توجه‌اند.

۲.۱ - محمدطاهر تسلیم شیرازی

محمدطاهر، متخلص به تسلیم (سدۀ ۱۱ق). از او اطلاعات چندانی در دست نیست، جز این‌که در شیراز می‌زیسته، و به صحافی اشتغال داشته است. از وی تنها ۳ بیت نقل شده است..
[۵] نصرآبادی، محمدطاهر، تذکره، ج۱، ص۵۵۲، به کوشش محسن ناجی نصرآبادی، تهران، ۱۳۷۸ش.
[۶] رکن زادۀ آدمیت، محمدحسین، دانشمندان و سخن سرایان فارس، ج۲، ص۳۱، تهران، ۱۳۳۸ش.
[۷] علی، حسن خان، صبح گلشن، ج۱، ص۸۵، بهوپال، ۱۲۹۵ق.


۲.۲ - محمدهاشم تسلیم شیرازی

محمدهاشم، متخلص به تسلیم (د ۱۱۰۹ق/۱۶۹۷م)، که اهل شیراز بوده، و در عهد اورنگ زیب عالمگیر (۱۰۲۷- ۱۱۱۸ق) به هندوستان مهاجرت کرده است. وی گاهی هاشم نیز تخلص می‌کرد.
[۸] گلچین، معانی احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۲۱، مشهد، ۱۳۶۹ش.
سبک سخن او با طرز جلال اسیر شهرستانی (د ۱۰۶۹ق) و ناصرعلی سرهندی (د ۱۱۰۸ق) نزدیک است.
[۹] خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۸۱م.
دیوانی از وی در دست است
[۱۰] گلچین، معانی احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۲۱، مشهد، ۱۳۶۹ش.
که علی ابراهیم خلیل
[۱۱] خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۸۱م.
آن را دیوانی مختصر می‌داند.

۲.۳ - میرزامحمدعلی تسلیم شیرازی

سومین شاعر تسلیم تخلصِ شیراز، میرزا محمدعلی است (سدۀ ۱۴ق) که با داور شیرازی نویسنده مرآت الفصاحه معاصر بوده است. از این شاعر اطلاعات چندانی در دست نیست..
[۱۲] داور، محمد مفید، مرآت الفصاحه، ج۱، ص۱۱۹-۱۲۰، به کوشش محمود طاووسی، شیراز، ۱۳۷۱ش.


تسلیم اصفهانی، میرزا صادق اصفهانی، متخلص به تسلیم (سدۀ ۱۳ ق)، مردی صاحب ذوق و اهل طریقت و مرید غلام علی‌شاه جلالی هندی است.
[۱۳] هدایت، رضا قلی، ریاض العارفین، ج۱، ص۴۱۴، به کوشش مهرعلی گرکانی، تهران، ۱۳۳۴ش.
او چندی به سیاحت آفاق پرداخت و دیوانی بالغ بر ۵ هزار بیت از خود به یادگار گذاشت.
[۱۴] هدایت، رضا قلی، ریاض العارفین، ج۱، ص۴۱۴، به کوشش مهرعلی گرکانی، تهران، ۱۳۳۴ش.
[۱۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة، ج۹، ص۱۷۰.    
وی با هدایت
[۱۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة، ج۹، ص۱۷۰.    
معاصر بود، اما ملاقاتی میان آنان اتفاق نیفتاد.
در همین دوره، شاعر دیگری با تخلص تسلیم زندگی می‌کرد که رسالۀ صبح صادق از او ست.
[۱۷] اعتمادالسلطنه، محمدحسن، المآثر و الآثار، ج۱، ص۲۲۵، تهران، ۱۳۱۳ق.
[۱۸] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة، ج۹، ص۱۷۰.    
[۱۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة، ج۹، ص۱۵.
خیام‌پور
[۲۰] خیام‌پور، عبدالرسول، ج۱، ص۱۸۶، فرهنگ سخنوران، تهران، ۱۳۶۸ش.
این شاعر را با تسلیم اصفهانی (میرزا صادق) یکی می‌داند.

شاعر دیگری به نام میرزا زین‌العابدین متخلص به تسلیم به عنوان شاعری اصفهانی معرفی شده است که اطلاعات چندانی از او در دست نیست.
[۲۱] نصرآبادی، محمدطاهر، تذکره، ج۱، ص۱۳۰، به کوشش محسن ناجی نصرآبادی، تهران، ۱۳۷۸ش.
[۲۲] صبا، محمدمظفر حسین، تذکرۀ روز روشن، ج۱، ص۱۵۴، به کوشش محمدحسین رکن زادۀ آدمیت، تهران، ۱۳۴۳ش.
[۲۳] علی، حسن خان، صبح گلشن، ج۱، ص۸۶، بهوپال، ۱۲۹۵ق.
نیز شاعران دیگری با تخلص تسلیم یاد شده‌اند که چندان در خور اعتنا نیستند.
[۲۴] خیام‌پور، عبدالرسول، فرهنگ سخنوران، ج۱، ص۱۸۶-۱۸۷، تهران، ۱۳۶۸ش.


(۱) آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة.
(۲) اصلح، محمد، تذکرۀ شعرای کشمیر، به کوشش حسام الدین راشدی، کراچی، ۱۳۴۶ش.
(۳) اعتمادالسلطنه، محمدحسن، المآثر و الآثار، تهران، ۱۳۱۳ق.
(۴) اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک، شم‌ ۵۳۲۴.
(۵) خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۸۱م.
(۶) داور، محمد مفید، مرآت الفصاحه، به کوشش محمود طاووسی، شیراز، ۱۳۷۱ش.
(۷) رکن زادۀ آدمیت، محمدحسین، دانشمندان و سخن سرایان فارس، تهران، ۱۳۳۸ش.
(۸) صبا، محمدمظفر حسین، تذکرۀ روز روشن، به کوشش محمدحسین رکن زادۀ آدمیت، تهران، ۱۳۴۳ش.
(۹) گلچین معانی احمد، کاروان هند، مشهد، ۱۳۶۹ش.
(۱۰) علی، حسن خان، صبح گلشن، بهوپال، ۱۲۹۵ق.
(۱۱) نصرآبادی، محمدطاهر، تذکره، به کوشش محسن ناجی نصرآبادی، تهران، ۱۳۷۸ش.
(۱۲) هدایت، رضا قلی، ریاض العارفین، به کوشش مهرعلی گرکانی، تهران، ۱۳۳۴ش.
(۱۳) خیام‌پور، عبدالرسول، فرهنگ سخنوران، تهران، ۱۳۶۸ش.

۱. ↑ اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ص۲۳۵، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک، شم‌ ۵۳۲۴.
۲. ↑ اوحدی بلیانی، محمد، عرفات العاشقین، ص۱۳۸، نسخۀ خطی کتابخانۀ ملی ملک، شم‌ ۵۳۲۴.
۳. ↑ گلچین، معانی احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۲۰، مشهد، ۱۳۶۹ش.
۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة، ج۹، ص۱۷۱.    
۵. ↑ نصرآبادی، محمدطاهر، تذکره، ج۱، ص۵۵۲، به کوشش محسن ناجی نصرآبادی، تهران، ۱۳۷۸ش.
۶. ↑ رکن زادۀ آدمیت، محمدحسین، دانشمندان و سخن سرایان فارس، ج۲، ص۳۱، تهران، ۱۳۳۸ش.
۷. ↑ علی، حسن خان، صبح گلشن، ج۱، ص۸۵، بهوپال، ۱۲۹۵ق.
۸. ↑ گلچین، معانی احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۲۱، مشهد، ۱۳۶۹ش.
۹. ↑ خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۸۱م.
۱۰. ↑ گلچین، معانی احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۲۱، مشهد، ۱۳۶۹ش.
۱۱. ↑ خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۳۴، به کوشش عابد رضا بیدار، پتنه، ۱۹۸۱م.
۱۲. ↑ داور، محمد مفید، مرآت الفصاحه، ج۱، ص۱۱۹-۱۲۰، به کوشش محمود طاووسی، شیراز، ۱۳۷۱ش.
۱۳. ↑ هدایت، رضا قلی، ریاض العارفین، ج۱، ص۴۱۴، به کوشش مهرعلی گرکانی، تهران، ۱۳۳۴ش.
۱۴. ↑ هدایت، رضا قلی، ریاض العارفین، ج۱، ص۴۱۴، به کوشش مهرعلی گرکانی، تهران، ۱۳۳۴ش.
۱۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة، ج۹، ص۱۷۰.    
۱۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة، ج۹، ص۱۷۰.    
۱۷. ↑ اعتمادالسلطنه، محمدحسن، المآثر و الآثار، ج۱، ص۲۲۵، تهران، ۱۳۱۳ق.
۱۸. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة، ج۹، ص۱۷۰.    
۱۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة، ج۹، ص۱۵.
۲۰. ↑ خیام‌پور، عبدالرسول، ج۱، ص۱۸۶، فرهنگ سخنوران، تهران، ۱۳۶۸ش.
۲۱. ↑ نصرآبادی، محمدطاهر، تذکره، ج۱، ص۱۳۰، به کوشش محسن ناجی نصرآبادی، تهران، ۱۳۷۸ش.
۲۲. ↑ صبا، محمدمظفر حسین، تذکرۀ روز روشن، ج۱، ص۱۵۴، به کوشش محمدحسین رکن زادۀ آدمیت، تهران، ۱۳۴۳ش.
۲۳. ↑ علی، حسن خان، صبح گلشن، ج۱، ص۸۶، بهوپال، ۱۲۹۵ق.
۲۴. ↑ خیام‌پور، عبدالرسول، فرهنگ سخنوران، ج۱، ص۱۸۶-۱۸۷، تهران، ۱۳۶۸ش.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «تسلیم»، شماره۵۹۳۰.    



جعبه ابزار