تضاد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مراد رابطه
بین دو امر وجودى یا
دو قضیه کلّیه غیر قابل جمع است.
تضاد ، در
منطق یکى از اقسام
تقابل است و گفته مى شود که
ضد هر چیزی،
امر وجودیى است که با آن چیز در یک زمان و مکان ( با لحاظ سایر شرایط ) اجتماع نمى کند ؛
براى مثال ، ضد سیاهی، سفیدى است که هیچ گاه با هم در یک
موضوع اجتماع نمى کنند، هر چند ارتفاع هر
دو محال نیست .
در قضایا نیز هر گاه
دو قضیه کلّیه از نظر موضوع و
محمول متحد ، ولى از نظر
کیف (سلب و ایجاب ) مختلف باشند، " ضد " محسوب مى شوند، مانند . قضیه " هر انسانى متفکر است " که ضد قضیه " هیچ انسانى متفکر نیست " مى باشد.
از
تضاد ، در بسیارى از مباحث
اصول سخن به میان آمده است، مانند مبحث
تنافی و
تعارض ادله ، زیرا تنافى
بین دو دلیل یا به صورت
تناقض است یا به صورت
تضاد . در جایى که مدلول
دو دلیل دو حکم متفاوت باشد، تنافى به صورت
تضاد نشان داده می شود ، زیرا
احکام شرعی با یکدیگر
تضاد دارند. بنا بر این، اگر مدلول دلیلى
وجوب نماز جمعه و مدلول دلیل دیگر
حرمت آن باشد، تعارض این
دو، به صورت
تضاد است
.
جرجانی ، محمد بن علی ، کتاب التعریفات ، ص ۵۹
فیض ، علیرضا ، مبادى فقه واصول ، ص ۱۹۷
آخوندخراسانى ، محمدکاظم بن حسین ، کفایة الاصول ، ص ۴۹۶
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی