• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تعریض ابوحنیفه به عمر بن خطاب

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



طبق روایاتی نقل شده با سند صحیح در منابع اهل‌سنت ابوحنیفه، سخن عمر را سخن شیطان خوانده است.



روایاتی در این زمینه با سند صحیح نقل شده است. عبدالله بن احمد بن حنبل در کتاب «السنه» می‌نویسد:
حَدَّثَنِی اَبُو الْفَضْلِ، نا مُسْلِمُ بْنُ اِبْرَاهِیمَ، نا عَبْدُ الْوَارِثِ بْنُ سَعِیدٍ، قَالَ: نا سَعِیدٌ، قَالَ: «جَلَسْتُ اِلَی اَبِی حَنِیفَةَ بِمَکَّةَ فَذَکَرَ شَیْئًا فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ: رَوَی عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ کَذَا وَکَذَا، قَالَ اَبُو حَنِیفَةَ: ذَاکَ قَوْلُ الشَّیْطَانِ، وَقَالَ لَهُ آخَرُ اَلَیْسَ یُرْوَی عَنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم): اَفْطَرَ الْحَاجِمُ وَالْمَحْجُومُ، فَقَالَ: هَذَا سَجْعٌ فَغَضِبْتُ وَقُلْتُ اِنَّ هَذَا مَجْلِسٌ لا اَعُودُ اِلَیْهِ وَمَضَیْتُ وَتَرَکْتُهُ "
سعید می‌گوید که در مجلس ابوحنیفه نشسته بودم که درباره چیزی گفتگو شد، شخصی به او گفت: عمر بن خطاب چنین و چنان گفته است، ابوحنیفه گفت: این سخن شیطان است، شخصی دیگری گفت: مگر نه این که از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) روایت شده است که: «حجامت‌کننده و حجامت‌شده هر دو افطار کردند» (روزه هر دو باطل است)؛ پس ابوحنیفه گفت: این سجع (سخن با وزن و قافیه) است، پس من خشمگین شدم و گفت: این مجلسی است که من دیگر به آن برنخواهم گشت، از آن‌جا خارج شدم و او را ترک کردم.
عکس جلد کتاب:
abohanifa_omar0.jpg

عکس صفحه اول:
image_user_abohanifa_omar1
عکس صفحه مورد نظر ۱
image_user_abohanifa_omar3

عکس صفحه مورد نظر۲
image_user_abohanifa_omar2



اسناد روایت را بررسی می‌کنیم.

۲.۱ - عبدالله بن احمد بن حنبل

عبدالله بن احمد بن حنبل (متوفای۲۹۰هـ):
ذهبی می‌نویسد:
س عبدالله بن احمد بن محمد بن حنبل الامام الحافظ الحجة ابو عبد الرحمن محدث العراق ولد امام العلماء ابی عبدالله الشیبانی المروزی الاصل البغدادی.

۲.۲ - حاتم بن اللیث

ذهبی در سیر اعلام النبلاء درباره او می‌نویسد: کلمه یا جمله مورد نظر
حاتم بن اللیث. الحافظ المکثر الثقة ابو الفضل البغدادی الجوهری.
ابویعلی در طبقات الحنابله می‌نویسد:
حاتم بن اللیث بن الحارث بن عبدالرحمن ابو الفضل الجوهری سمع عبدالله بن موسی وسعید بن داود واسماعیل بن ابی اویس وامامنا احمد فیما ذکره ابو محمد الخلال وکان ثقة ثبتا متقنا حافظا.
و خطیب بغدادی می‌نویسد:
حاتم بن اللیث بن الحارث بن عبد الرحمن ابو الفضل الجوهری... وکان ثقة ثبتا متقنا حافظا.

۲.۳ - مسلم بن ابراهیم ازدی

مسلم بن ابراهیم الازدی (متوفای۲۲۲هـ):
از روات بخاری، مسلم و سایر صحاح سته:
مسلم بن ابراهیم الازدی الفراهیدی بالفاء ابو عمرو البصری ثقة مامون مکثر عمی باخرة من صغار التاسعة مات سنة اثنتین وعشرین وهو اکبر شیخ لابی داود ع.

۲.۴ - عبدالوارث بن سعید

عبدالوارث بن سعید (متوفای۱۸۰هـ):
از روات بخاری، مسلم و سایر صحاح سته:
عبد الوارث بن سعید بن ذکوان التمیمی مولاهم البصری التنوری ابو عبیدة الحافظ عن ایوب وابی التیاح ویحیی البکاء وعنه ابنه عبد الصمد وابو معمر المقعد ومسدد مقرئ فصیح مفوه ثبت صالح لکنه قدری مات ۱۸ ع.

۲.۵ - سعید بن ابی عروبه

سعید بن ابی عروبة مهران الیشکری مولاهم ابو النضر البصری ثقة حافظ له تصانیف کثیر التدلیس واختلط وکان من اثبت الناس فی قنادة من السادسة مات سنة ست وقیل سبع وخمسین.
بنابراین سند این روایت کاملا صحیح است و تمام روات آن از بزرگان و ثقات اهل سنت هستند.


خطیب بغدادی و ابن‌جوزی حنبلی نیز این روایت را با سند ذیل نقل کرده‌اند:
اخبرنا ابو بکر البرقانی قال قرات علی محمد بن محمود المحمودی بمرو حدثکم محمد بن علی الحافظ حدثنا اسحاق بن منصور اخبرنا عبد الصمد عن ابیه قَالَ: ذکر لاَبِی حَنِیفَةَ قَوْلُ النَّبِیِّ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) «اَفْطَرَ الْحَاجِمُ وَالْمَحْجُومُ»، فَقَالَ: هَذَا سَجْعٌ، وَذکر لَهُ قَوْلٌ قَالَهُ عُمَرُ، فَقَالَ: هَذَا قَوْلُ شَیْطَانٍ.


طبق این روایت، ابوحنیفه، نعمان بن ثابت، سخن عمر را سخن شیطان دانسته است، حال این‌که منظور او چه بوده و چرا گفته، تحلیل و پاسخش را به عهده پیروان آن‌ها واگذار می‌کنیم.


۱. الشیبانی، عبدالله بن احمد بن حنبل (متوفای۲۹۰ه)، السنة، ج۱، ص۲۲۶، ح۴۰۳، تحقیق:د. محمد سعید سالم القحطانی، ناشر:دار ابن القیم - الدمام، الطبعة:الاولی، ۱۴۰۶ه.    
۲. الذهبی الشافعی، شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان (متوفای ۷۴۸ ه)، تذکرة الحفاظ، ج۲، ص۱۷۳.    
۳. الذهبی الشافعی، شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان (متوفای ۷۴۸ ه)، سیر اعلام النبلاء، ج۱۲، ص۵۱۹، تحقیق:شعیب الارناؤوط، محمد نعیم العرقسوسی، ناشر:مؤسسة الرسالة - بیروت، الطبعة:التاسعة، ۱۴۱۳ه.    
۴. البغدادی الحنبلی، ابو الحسین محمد بن ابی یعلی بن الفراء (متوفای۵۲۱ه)، طبقات الحنابلة، ج۱، ص۱۴۸، رقم:۱۹۵، تحقیق:محمد حامد الفقی، ناشر:دار المعرفة - بیروت.    
۵. البغدادی، ابوبکر احمد بن علیبن ثابت الخطیب (متوفای۴۶۳ه)، تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۵۳.    
۶. العسقلانی الشافعی، احمد بن علی بن حجر ابوالفضل (متوفای۸۵۲ه)، تقریب التهذیب، ج۱، ص۵۲۹، رقم:۶۶۱۶، تحقیق:محمد عوامة، ناشر:دار الرشید - سوریا، الطبعة:الاولی، ۱۴۰۶ - ۱۹۸۶.    
۷. الذهبی الشافعی، شمس الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان (متوفای ۷۴۸ ه)، الکاشف فی معرفة من له روایة فی الکتب الستة، ج۱، ص۶۷۳، رقم:۳۵۱۰، تحقیق محمد عوامة، ناشر:دار القبلة للثقافة الاسلامیة، مؤسسة علو - جدة، الطبعة:الاولی، ۱۴۱۳ه - ۱۹۹۲م.    
۸. العسقلانی الشافعی، احمد بن علی بن حجر ابوالفضل (متوفای۸۵۲ه)، تقریب التهذیب، ج۱، ص۲۳۹، رقم:۲۳۶۵.    
۹. ابن الجوزی الحنبلی، جمال الدین ابوالفرج عبد الرحمن بن علی بن محمد (متوفای ۵۹۷ ه)، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ج۸، ص۱۳۶، ناشر:دار صادر - بیروت، الطبعة:الاولی، ۱۳۵۸.    
۱۰. البغدادی، ابوبکر احمد بن علیبن ثابت الخطیب (متوفای۴۶۳ه)، تاریخ بغداد، ج۱۵، ص۵۳۰.    



موسسه ولی‌عصر، برگرفته از مقاله «آیا واقعیت دارد که ابوحنیفه، سخن عمر را سخن شیطان خوانده است؟».    



جعبه ابزار