تقوا و رضوان خدا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از اثرات تقواپیشگی رسیدن
متقین به
رضوان الهی می‌باشد.
متقین به
رضوان الهی در
بهشت دست می‌یابند:
قل اؤنبئکم بخیر من ذلکم للذین اتقوا عند ربهم جنـت تجری من تحتها الانهـر خــلدین فیها وازوج مطهرة ورضون من الله...
«بگو: «آیا شما را از چیزی آگاه کنم که از این (سرمایه‌های مادی)، بهتر است؟» برای کسانی که
پرهیزکاری پیشه کرده‌اند، (و از این سرمایه‌ها، در
راه مشروع و
حق و
عدالت، استفاده می‌کنند،) در نزد پروردگارشان (در
جهان دیگر)، باغ‌هایی است که نهرها از پای درختانش می‌گذرد همیشه در آن خواهند بود و همسرانی پاکیزه، و خشنودی خداوند (نصیب آنهاست)... .
و اما کلمه رضوان، به کسره را و هم به ضمه آن به معنای
رضا و خشنودی است، و آن حالتی است که در
نفس آدمی هنگام برخورد با چیزی که ملایم طبع او است پیدا می‌شود، و نفس از پذیرفتن آن امتناع نمی‌ورزد، و در صدد دفع آن بر نمی‌آید، در مقابل این حالت، حالت سخط و
خشم است که در هنگام برخورد با ناملایمات، در نفس پیدا می‌شود و نفس در صدد دفع آن بر می‌آید. در
قرآن کریم مساله رضای خدای سبحان مکرر آمده، و باید دانست که
رضایت خدا همانطور که بالنسبه به فعل بندگانش در باب
اطاعت تصور دارد، همچنین در غیر باب اطاعت از قبیل اوصاف و احوال و غیره تصور دارد، (همان طور که می‌گوئیم
نماز باعث رضای خدا است، همچنین می‌گوئیم
تواضع و
رقت قلب باعث خشنودی او است).
چیزی که هست بیشتر مواردی که در قرآن کلمه رضای خدا آمده، (اگر نگوئیم همه مواردش) از قبیل رضایت به اطاعت است، و به همین جهت است که در آیات زیر رضای خدا را با رضای
بنده، مقابل هم قرار داده. رضایت خدا از بنده‌اش به خاطر اطاعت او است، و رضایت بنده از خدا به خاطر پاداشی است که به او می‌دهد، و یا به خاطر حکمی است که به نفع او صادر می‌کند.
رضی الله عنهم و رضوا عنه.
، یا ایتها النفس المطمئنة ارجعی الی ربک راضیة مرضیة.
، و السابقون الاولون من المهاجرین و الانصار، و الذین اتبعوهم باحسان، رضی الله عنهم و رضوا عنه، و اعد لهم جنات..
اینکه در این مقام یعنی مقام شمردن آنچه برای
انسان خیر است، و مطابق با امور مورد علاقه زندگی دنیایی او است مساله رضایت خدا را شمرده، دلالت دارد بر اینکه خود رضوان نیز از خواسته‌های انسانی، و یا مستلزم امری است که آن امر این چنین است، و به همین جهت بوده که در این آیه آن را در مقابل جنات و ازواج ذکر کرده است.
در آیه: فضلا من ربهم و رضوانا،
آن را در مقابل فضل، و نیز در آیه: و مغفرة من الله و رضوان،
در مقابل
مغفرت، و در آیه: برحمة منه و رضوان،
در مقابل
رحمت ذکر فرمود. و چه بسا با
تدبر و دقت در معنای آنچه که ما گفتیم، و دقت در آیه: رضی الله عنهم... و آیه: راضیة مرضیة... ،
بتوان نکته‌ای را که آیه مورد بحث مبهم گذاشته، کشف نمود، برای اینکه در آیات نامبرده رضایت را به خود آنان زده، فرموده (خدا از ایشان راضی است) و رضایت از شخص، غیر رضایت از فعل شخص است.
در نتیجه برگشت معنا به این می‌شود که خدای تعالی ایشان را در آنچه می‌خواهند از خود نمی‌راند، نتیجه این هم همان معنایی می‌شود که آیه: لهم ما یشاؤن فیها، ایشان در
بهشت هر چه بخواهند در
اختیار دارند» آن را افاده می‌کند، پس در رضوان خدا از انسان،
مشیت مطلقه انسان وجود دارد.
از اینجا روشن می‌شود اینکه رضوان در این آیه را در مقابل شهواتی قرار داده، که در آیه قبل نام برده بود، برای این است که بفهماند انسان دنیاپرست اگر
دنیا و مخصوصا
مال دنیا را جمع می‌کند، برای این است که به
خیال خود مشیت مطلقه را به
دست آورد، ساده‌تر بگویم برای این جمع می‌کند که هر کاری خواست بتواند بکند، و قدرتش تا دورترین آرزوهایش توسعه یابد، ولی امر بر او مشتبه شده، و نفهمیده که چنین قدرتی و چنین مشیت مطلقه‌ای جز با رضایت خدا تامین نمی‌شود، خدایی که زمام هر چیز به دست او است.
با توجه به آنچه در آیه قبل درباره اشیاء مورد علاقه انسان در زندگی مادی دنیا آمده بود در اینجا در یک مقایسه، اشاره به مواهب فوق العاده خداوند در
جهان آخرت و بالاخره قوس صعودی تکامل انسان کرده، می‌فرماید: بگو: آیا شما را از چیزی آگاه کنم که از این (سرمایه‌های مادی) بهتر است (قل ا انبئکم بخیر من ذلکم).
سپس به شرح آن پرداخته، می‌افزاید: برای کسانی که
تقوا پیشه کرده‌اند در نزد پروردگارشان باغ‌هایی از بهشت است که نهرها از زیر درختانش جاری است، همیشه در آن خواهند بود، و همسرانی پاکیزه و (از همه بالاتر) خشنودی خداوند نصیب آنها می‌شود، و خدا به
بندگان بینا است (للذین اتقوا عند ربهم جنات تجری من تحتها الانهار خالدین فیها و ازواج مطهرة و رضوان من الله و الله بصیر بالعباد). آری این باغ‌های بهشتی بر خلاف غالب باغ‌های این
جهان، هرگز
آب روان از پای درختانش قطع نمی‌شود. و بر خلاف مواهب مادی این جهان که بسیار زودگذر و ناپایدار است جاودانی و ابدی است.
همسران آن جهان، بر خلاف بسیاری از زیبارویان این جهان هیچ نقطه تاریک و منفی در
جسم و
جان آنها نیست و از هر عیب و نقصی پاک و پاکیزه‌اند همه اینها در یک طرف، و مساله خشنودی خداوند (رضوان من الله) که برترین نعمت‌های معنوی است یک طرف، آری این
نعمت معنوی ما فوق تصور نیز در انتظار
مؤمنان پرهیزکار است.
قابل توجه اینکه: این آیه با جمله: ا انبئکم (آیا شما را آگاه کنم) آغاز شده، که یک جمله استفهامیه است و برای گرفتن پاسخ از فطرت‌های بیدار و
عقل و خرد انسانی، مطرح شده تا نفوذش در شنونده عمیق‌تر باشد و از سوی دیگر این جمله از ماده انباء گرفته شده که معمولا در مورد خبرهای مهم و قابل توجه به کار می‌رود. در واقع قرآن مجید در این آیه، به افراد با ایمان اعلام می‌کند که اگر به زندگی
حلال دنیا
قناعت کنند و از لذات نامشروع و هوس‌های سرکش و
ظلم و
ستم به دیگران بپرهیزند، خداوند لذاتی برتر و بالاتر در جهت مادی و معنوی که از هرگونه عیب و نقص پاک و پاکیزه است، نصیب آنها خواهد کرد.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «رضوان خدا».
