توضیح الأسناد المشکلة فی الکتب الأربعة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
توضیح الاسناد المشکله فی الکتب الاربعه (اسناد الکافی)، اثر حجه الاسلام سید
محمد جواد شبیری ، کاوشی است درباره سندهای
روایات کتاب کافی تالیف شیخ
کلینی ، که با کمک کتاب‌های رجالی، در دو جلد تدوین شده است. این کتاب از سوی موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث منتشر و در یازدهمین همایش سالیانه کتاب سال حوزه به عنوان اثر برگزیده شناخته شد.
نویسنده در جلد اول بعد از مقدمه و چند تنبیه وارد متن کتاب شده که حاوی توضیح سندهای مشکل چهار جلد اول
کتاب کافی می‌باشد، در جلد دوم نیز بعد از یک تنبیه، سندهای مشکل روایات جلدهای پنج تا هشت کتاب کافی را مورد بررسی قرار داده است.
بحث از سند حدیث شریف، دارای مراحل پنج گانه‌ای است که باحثین از آن، هر کدام به مرحله‌ای از این مراحل پرداخته‌اند. این مراحل، عبارت‌اند از: مفاد سند و چگونگی سلسله راویان، احوال
راویان و نقل قول درباره آنان (از قبیل:
مدح و ستایش و
مذمت ، توثیق و ضعف، صحت مذهب و فساد آن)، تحریفات عارضه بر
سند روایات (از قبیل: تصحیف، نقص و زیادی یا قلب)، تشخیص مشترکات و تعیین سند مورد نظر، جمع بین متعارضات و ایجاد وحدت بین عناوین آنها.
به نظر مولف آنچه هدف کتب رجالی قدیم بوده است، مرحله دوم یعنی بحث از احوال راویان است و در کتب متاخرین نیز بحث تمییز مشترکات از یکدیگر آمده است. ولی درباره مرحله اول یعنی فهم مفاد سند
حدیث ، هیچ کتاب مستقلی تصنیف نشده است؛ بنابراین کتاب حاضر به این بحث اختصاص یافته است.
کتاب حاضر، کنکاشی است درباره سندهای روایات
کتب اربعه ، که نویسنده با کمک کتاب‌های رجالی، تدوین و تالیف نموده و با مشخص کردن سندهای مشابه و تطبیق جای جای یک حدیث در کتب حدیثی و به کارگیری قرینه‌هایی برای توضیح سندها، تالیف خود را سامان داده است.
به همین منظور وی با تلاش فراوان و با استقرای کامل در اسناد مشابه موجود در احادیث، بارها آن را بررسی کرده تا نتیجه واحد به دست آید. مولف، که خود یک رجالی حاذق و موفق است سعی کرده گوشه‌ای از این علم را به دوش کشیده و با تدوین چنین کتابی، سهم بسزایی در ابهام زدایی اسناد کتب اربعه
شیعه داشته باشد.
مولف در برخی از اسناد برای روشن شدن مطلب روش استدلالی در پیش می‌گیرد و گاه گریزی به اقوال علمای رجالی زده و آن را رد یا تایید کرده است که خود بر جذابیت کتاب می‌افزاید.
منابعی که وی در جمع آوری و تنظیم این مجموعه از آنها استفاده کرده، عبارت است از:
۱- شروح کتب اربعه، مانند «
مرآة العقول » و «
ملاذ الاخیار »
علامه مجلسی رحمة‌الله‌علیه
۲- تعلیقات مرحوم استاد شیخ
علی اکبر غفاری بر اسناد کتب اربعه، خصوصا «
تهذیب الاحکام » و «
الاستبصار »
۳- «معجم رجال الحدیث»
آیة الله خویی رحمة‌الله‌علیه
۴- «ترتیب اسانید الکافی» و «ترتیب اسانید التهذیب»
آیة الله بروجردی و بهره گیری از تعلیقات ارزشمند ایشان در نقل سندها
۵- موضوعات قابل استفاده مورد بحث از کتاب شریف «
وسائل الشیعه » مرحوم
شیخ حر عاملی۶- موارد موجود در لابه لای کتاب «الاخبار الدخیله» مرحوم
محقق تستری۷- تعلیقات آیت‌الله
شبیری زنجانی در فهم اسناد روایات کتب اربعه، که البته به صورت مستقل هم با عنوان «العماد فی توضیح الاسناد» تالیف شده است.
مولف اختلاف نسخ، آدرس آیات و روایات، تصحیح متن، و مثالهایی را در پاورقی ذکر کرده است. فهرست محتویات، و چند تنبیه حول منابع مورد استفاده در متن، در انتهای اثر آمده است.
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
