• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

توکلی دده

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



تَوَکُّلیْ دَده، از دراویش مولوی‌ بوسنی در سدۀ ۱۱ق/ ۱۷م بوده است. توکلی دده نیز تخلص شعری اوست.



نام، سال تولد و مرگ او معلوم نیست. توکلی دده نیز تخلص شعری او ست
[۱] خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۴۳، قاهره، ۱۳۴۹ق.
با توجه به این‌که شاگردش، دبرلی وجدی، در ۱۰۸۰ق/ ۱۶۶۹م وفات کرده است، می‌توان نتیجه گرفت که توکلی دده در نیمه نخست سدۀ ۱۱ق می‌زیسته است.بوگدانویچ وفات او را ۱۰۳۵ق حدس زده است.
[۲] بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی، ص۹۸۹، بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی در یوگسلاوی، پایان‌نامه دکتری، تهران، ۱۳۴۵ش.
[۳] خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۴۳، قاهره، ۱۳۴۹ق.

آن‌چه از احوال او معلوم است، اینکه وی در سارایوو زاده شده، در جوانی به خدمت عتیق دده، شیخ طریقت مولویِ سرای، رسیده، و نزد او شاگردی کرده است.
[۴] بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی، ج۱، ص۶۳، ص۹۸۹، بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی در یوگسلاوی، پایان‌نامه دکتری، تهران، ۱۳۴۵ش.
[۵] خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۴۳، قاهره، ۱۳۴۹ق.
خانجی بر آن است که وی قبل از عتیق دده از دیگر علمای آن منطقه نیز دانش آموخته است.
[۶] خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۴۳، قاهره، ۱۳۴۹ق.
توکلی دده پس از مرگ مرادش بر مسند ارشاد او تکیه زد و سال‌ها مثنوی مولوی را تدریس کرد.
[۷] Esrar Dede,ص۶۹-۷۰، Tezkire-i Դuªarâ-yı mevleviyye, ed İ Genç, Ankara, ۲۰۰۰.

توکلی دده را پس از مرگ در جوار مسجد سلطان محمد فاتح (مسجد شاه) به خاک سپردند.
[۸] خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۷۱، قاهره، ۱۳۴۹ق.
[۹] صفار مقدم احمد، زبان و ادبیات فارسی در بوسنی و هرزگوین، ج۱، ص۱۴۴، تهران، ۱۳۷۲ش.
اسرار دده او را صاحب دانش بسیار در تصوف می‌داند و روایتی از وی مبنی بر این‌که زمان مرگ خود را پیش‌بینی کرده است، نقل می‌کند.
[۱۰] Esrar Dede,ص۶۹-۷۰، Tezkire-i Դuªarâ-yı mevleviyye, ed İ Genç, Ankara, ۲۰۰۰.
توکلی دده شاعری دوزبانه بود و به فارسی و ترکی سروده‌هایی عارفانه دارد
[۱۱] خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۷۱، قاهره، ۱۳۴۹ق.
[۱۲] بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی در یوگسلاوی، ج۱، ص۹۸۹، پایان‌نامه دکتری، تهران، ۱۳۴۵ش.
از او دیوان شعری برجای مانده است.
[۱۳] منزوی، خطی مشترک، ج۹، ص۲۰۲۲.



(۱) خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، قاهره، ۱۳۴۹ق.
(۲) بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی در یوگسلاوی، پایان‌نامه دکتری، تهران، ۱۳۴۵ش.
(۳) بوگدانویچ دیان، «ادبیات فارسی در یوگسلاوی»، راهنمای کتاب، تهران، ۱۳۴۱ش، س ۵، شم‌ ۱۱ و ۱۲؛
(۴) صفار مقدم احمد، زبان و ادبیات فارسی در بوسنی و هرزگوین، تهران، ۱۳۷۲ش.
(۵) منزوی، خطی مشترک.
(۶) Esrar Dede, Tezkire-i Դuªarâ-yı mevleviyye, ed İ Genç, Ankara, ۲۰۰۰.


۱. خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۴۳، قاهره، ۱۳۴۹ق.
۲. بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی، ص۹۸۹، بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی در یوگسلاوی، پایان‌نامه دکتری، تهران، ۱۳۴۵ش.
۳. خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۴۳، قاهره، ۱۳۴۹ق.
۴. بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی، ج۱، ص۶۳، ص۹۸۹، بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی در یوگسلاوی، پایان‌نامه دکتری، تهران، ۱۳۴۵ش.
۵. خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۴۳، قاهره، ۱۳۴۹ق.
۶. خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۴۳، قاهره، ۱۳۴۹ق.
۷. Esrar Dede,ص۶۹-۷۰، Tezkire-i Դuªarâ-yı mevleviyye, ed İ Genç, Ankara, ۲۰۰۰.
۸. خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۷۱، قاهره، ۱۳۴۹ق.
۹. صفار مقدم احمد، زبان و ادبیات فارسی در بوسنی و هرزگوین، ج۱، ص۱۴۴، تهران، ۱۳۷۲ش.
۱۰. Esrar Dede,ص۶۹-۷۰، Tezkire-i Դuªarâ-yı mevleviyye, ed İ Genç, Ankara, ۲۰۰۰.
۱۱. خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۷۱، قاهره، ۱۳۴۹ق.
۱۲. بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی در یوگسلاوی، ج۱، ص۹۸۹، پایان‌نامه دکتری، تهران، ۱۳۴۵ش.
۱۳. منزوی، خطی مشترک، ج۹، ص۲۰۲۲.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «توکلی دده»، شماره۶۱۸۷.    



جعبه ابزار