• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

توکلی دده

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تَوَکُّلیْ دَده، از دراویش مولوی‌ بوسنی در سدۀ ۱۱ق/ ۱۷م بوده است. توکلی دده نیز تخلص شعری اوست.


نام، سال تولد و مرگ او معلوم نیست. توکلی دده نیز تخلص شعری او ست
[۱] خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۴۳، قاهره، ۱۳۴۹ق.
با توجه به این‌که شاگردش، دبرلی وجدی، در ۱۰۸۰ق/ ۱۶۶۹م وفات کرده است، می‌توان نتیجه گرفت که توکلی دده در نیمه نخست سدۀ ۱۱ق می‌زیسته است.بوگدانویچ وفات او را ۱۰۳۵ق حدس زده است.
[۲] بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی، ص۹۸۹، بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی در یوگسلاوی، پایان‌نامه دکتری، تهران، ۱۳۴۵ش.
[۳] خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۴۳، قاهره، ۱۳۴۹ق.

آن‌چه از احوال او معلوم است، اینکه وی در سارایوو زاده شده، در جوانی به خدمت عتیق دده، شیخ طریقت مولویِ سرای، رسیده، و نزد او شاگردی کرده است.
[۴] بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی، ج۱، ص۶۳، ص۹۸۹، بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی در یوگسلاوی، پایان‌نامه دکتری، تهران، ۱۳۴۵ش.
[۵] خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۴۳، قاهره، ۱۳۴۹ق.
خانجی بر آن است که وی قبل از عتیق دده از دیگر علمای آن منطقه نیز دانش آموخته است.
[۶] خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۴۳، قاهره، ۱۳۴۹ق.
توکلی دده پس از مرگ مرادش بر مسند ارشاد او تکیه زد و سال‌ها مثنوی مولوی را تدریس کرد.
[۷] Esrar Dede,ص۶۹-۷۰، Tezkire-i Դuªarâ-yı mevleviyye, ed İ Genç, Ankara, ۲۰۰۰.

توکلی دده را پس از مرگ در جوار مسجد سلطان محمد فاتح (مسجد شاه) به خاک سپردند.
[۸] خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۷۱، قاهره، ۱۳۴۹ق.
[۹] صفار مقدم احمد، زبان و ادبیات فارسی در بوسنی و هرزگوین، ج۱، ص۱۴۴، تهران، ۱۳۷۲ش.
اسرار دده او را صاحب دانش بسیار در تصوف می‌داند و روایتی از وی مبنی بر این‌که زمان مرگ خود را پیش‌بینی کرده است، نقل می‌کند.
[۱۰] Esrar Dede,ص۶۹-۷۰، Tezkire-i Դuªarâ-yı mevleviyye, ed İ Genç, Ankara, ۲۰۰۰.
توکلی دده شاعری دوزبانه بود و به فارسی و ترکی سروده‌هایی عارفانه دارد
[۱۱] خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۷۱، قاهره، ۱۳۴۹ق.
[۱۲] بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی در یوگسلاوی، ج۱، ص۹۸۹، پایان‌نامه دکتری، تهران، ۱۳۴۵ش.
از او دیوان شعری برجای مانده است.
[۱۳] منزوی، خطی مشترک، ج۹، ص۲۰۲۲.


(۱) خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، قاهره، ۱۳۴۹ق.
(۲) بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی در یوگسلاوی، پایان‌نامه دکتری، تهران، ۱۳۴۵ش.
(۳) بوگدانویچ دیان، «ادبیات فارسی در یوگسلاوی»، راهنمای کتاب، تهران، ۱۳۴۱ش، س ۵، شم‌ ۱۱ و ۱۲؛
(۴) صفار مقدم احمد، زبان و ادبیات فارسی در بوسنی و هرزگوین، تهران، ۱۳۷۲ش.
(۵) منزوی، خطی مشترک.
(۶) Esrar Dede, Tezkire-i Դuªarâ-yı mevleviyye, ed İ Genç, Ankara, ۲۰۰۰.

۱. ↑ خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۴۳، قاهره، ۱۳۴۹ق.
۲. ↑ بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی، ص۹۸۹، بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی در یوگسلاوی، پایان‌نامه دکتری، تهران، ۱۳۴۵ش.
۳. ↑ خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۴۳، قاهره، ۱۳۴۹ق.
۴. ↑ بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی، ج۱، ص۶۳، ص۹۸۹، بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی در یوگسلاوی، پایان‌نامه دکتری، تهران، ۱۳۴۵ش.
۵. ↑ خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۴۳، قاهره، ۱۳۴۹ق.
۶. ↑ خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۴۳، قاهره، ۱۳۴۹ق.
۷. ↑ Esrar Dede,ص۶۹-۷۰، Tezkire-i Դuªarâ-yı mevleviyye, ed İ Genç, Ankara, ۲۰۰۰.
۸. ↑ خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۷۱، قاهره، ۱۳۴۹ق.
۹. ↑ صفار مقدم احمد، زبان و ادبیات فارسی در بوسنی و هرزگوین، ج۱، ص۱۴۴، تهران، ۱۳۷۲ش.
۱۰. ↑ Esrar Dede,ص۶۹-۷۰، Tezkire-i Դuªarâ-yı mevleviyye, ed İ Genç, Ankara, ۲۰۰۰.
۱۱. ↑ خانجی محمد، الجوهر الاسنی فی تراجم علماء و شعراء بوسنه، ج۱، ص۷۱، قاهره، ۱۳۴۹ق.
۱۲. ↑ بوگدانویچ دیان، ادبیات فارسی در یوگسلاوی، ج۱، ص۹۸۹، پایان‌نامه دکتری، تهران، ۱۳۴۵ش.
۱۳. ↑ منزوی، خطی مشترک، ج۹، ص۲۰۲۲.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «توکلی دده»، شماره۶۱۸۷.    



جعبه ابزار