جابر بن سمره
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جابربن سَمُرَه،
صحابی پیامبر اکرم است.
مورخان و
رجال شناسان نام کامل وی را جابربن سَمُرَه
بن عمروبن جُناده
بن جُنْدَب سُوائی و کنیه اش را ابوعبداللّه یا
ابوخالد ذکر کرده اند.
او به قبیله بنی سُواءَه
بن عامربن صَعْصَعه منسوب است.
پدرش از
صحابه پیامبر و مادرش
خالده، خواهر سعدبن ابی وَقّاص (متوفی ۵۵)
صحابی معروف
پیامبر ، بود.
از تاریخ تولد جابر اطلاع دقیقی در دست نیست.
وی به همراه پدرش در رکاب
دایی خود،
سعدبن ابی وقاص ، در فتح
مدائن (
سال ۱۶) شرکت داشت
و پس از آن با پدرش در
کوفه ماندگار شد.
به نوشته
ذهبی ،
وی به هنگام ایراد خطبه مشهور
خلیفه دوم در سال ۱۶ در
منطقه جابیه (حوالی
دمشق )، حضور داشته است.
جابر ۱۴۶
حدیث از
پیامبر روایت کرده که
بخاری و
مسلم بن حجاج تنها اندکی از آنها را صحیح دانسته اند.
علاوه بر این، مؤلفانِ دیگرِ صحاح، روایاتی از وی
نقل کرده اند.
جابر علاوه بر پیامبر از برخی صحابه، از جمله
علی بن ابی طالب ،
عمر بن خطّاب ، ابوایوب
خالد بن زید انصاری ،
سعد بن ابی وقاص و پدرش
سمره بن عمرو نیز
روایت نقل کرده است.
راویانی چون اسودبن سعید هَمْدانی، تمیم
بن طَرَفَه، حُصین
بن عبدالرحمان، عامربن سعدبن ابی وقاص و
ابوخالد بَجَلی نیز از وی حدیث روایت کرده اند.
در منابع حدیثی
اهل سنّت چون
صحیح بخاری و
صحیح مسلم ،
حدیثی با اختلافاتی اندک در متن، از جابر نقل شده که بنا بر آن،
پیامبر اکرم در جمعی از
اصحاب ــ از جمله جابر که کودکی خردسال بوده و پدرش ــ گفته بودند که این
امت دوازده
امیر خواهد داشت.
به گفته جابر پیامبر در ادامه سخن خود مطلبی گفته بودند که وی آن را نشنیده بود، اما پدرش سمره ادامه سخن پیامبر را برای او
نقل کرد:
این دوازده امیر جملگی از قریش اند.
در منابع حدیثی و احتجاجی
امامیه به این حدیث در مقام تأییدِ
اعتقاد شیعی دوازده امامی
استناد شده است.
مورخان در باره سال
مرگ جابر اختلاف نظر دارند.
برخی آن را در ۶۶
و برخی در ۷۴ یا ۷۵
و در دوران
خلافت عبدالملک و امارت بِشربن مروان بر
کوفه دانسته اند.
(۱) ابن ابی زینب، کتاب الغیبه، چاپ علی اکبر غفاری، تهران (۱۳۹۷).
(۲) ابن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ ش.
(۳) ابن حبّان، کتاب الثقات، حیدرآباد دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت (بی تا).
(۴) ابن حزم، جمهره انساب العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره (۱۹۸۲).
(۵) ابنسعد، الطبقات الکبرى (لیدن).
(۶) ابن عساکر، تهذیب تاریخ دمشق الکبیر، چاپ عبدالقادر بدران، بیروت ۱۳۷۹/۱۹۷۹.
(۷) ابن قتیبه، عیون الاخبار، چاپ یوسف علی طویل و مفید محمد قمیحه، بیروت (۱۹۸۵).
(۸) ابن ماجه، سنن ابن ماجه، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۹) ابن منجویه، رجال صحیح مسلم، چاپ عبداللّه لیثی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
(۱۰) سلیمان
بن اشعث ابوداوود، سنن ابی داود، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
(۱۱) محمدبن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
(۱۲) محمدبن عیسی ترمذی، سنن الترمذی، استانبول ۱۴۰۱/ ۱۹۸۱.
(۱۳) خطیب بغدادی.
(۱۴) خلیفه
بن خیاط، تاریخ خلیفه
بن خیاط، روایه بقی
بن مخلد، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۳.
(۱۵) محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات ۱۱ـ۴۰ ه، بیروت ۱۴۱۷/ ۱۹۹۷، حوادث و وفیات ۶۱ـ۸۰ ه، بیروت ۱۴۱۸/۱۹۹۸.
(۱۶) محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۳، چاپ شعیب ارنؤوط، محمد نعیم عرقسوسی، و مأمون صاغرجی، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
(۱۷) سمعانی.
(۱۸) لطف اللّه صافی، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر علیهالسلام، قم ۱۴۱۹.
(۱۹) محمدبن حسن طوسی، کتاب الغیبه، چاپ عباداللّه طهرانی و علی احمد ناصح، قم ۱۴۱۱.
(۲۰) احمدبن محمد کلاباذی، رجال صحیح البخاری، المسمّی ' الهدایه و الارشاد فی معرفه اهل الثقه و السداد، چاپ عبداللّه لیثی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
(۲۱) یوسف
بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج ۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
(۲۲) مسلم
بن حجاج، صحیح مسلم، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۲۳) احمدبن علی نسائی، سنن النسائی، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۲۴) یحیی
بن شرف نووی، تهذیب الاسماء و اللغات، مصر: اداره الطباعه المنیریه، (بی تا)، چاپ افست تهران (بی تا)؛
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جابر بن سمره»، شماره۴۲۹۴.