جان بویل خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بویْل ، جان ، خاورشناس انگلیسی ، که به سبب تحقیقاتش دربارة ایلخانیان شناخته شده است . وی در ۱۹۱۶ در جنوب انگلستان به دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی و متوسطة خود را در ساری ، در همان منطقه تمام کرد. در پی نقل مکان خانواده اش به بیرمنگهام در ۱۹۳۴، در دانشگاه آنجا، شروع به تحصیل زبان و ادبیات آلمانی کرد. پس از کسب درجة عالی در این رشته ، در ۱۹۳۷، برای تحصیل زبان و ادبیات شرق به آلمان سفر کرد. ابتدا، در گوتیِنْگن از شایدر کسب علم نمود، و سپس وارد دانشگاه برلین شد. در ۱۹۳۹ به انگلستان بازگشت و در مدرسة مطالعات شرقی و آفریقایی در لندن شروع به تحصیل در مقطع دکتری کرد. در ۱۹۴۱، با شروع جنگ ، وارد ارتش شد و چند ماهی به عنوان افسر استحکامات انجام وظیفه کرد. از ۱۹۴۲تا۱۹۵۰ در دایرة ویژة اطلاعات سِری وابسته به وزارت امور خارجة انگلستان خدمت کرد. در ۱۹۴۷، زیر نظر مینورسکی ، که بویل تقریباً در تمام فعالیتهای علمی خود از وی پیروی می کرد، مدرک دکتری دریافت کرد. پایان نامة او دربارة قسمتی از تاریخ جهانگشا ی جوینی بود. در ۱۹۵۰، دانشیار کرسی تازه تأسیس زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه منچستر شد و جز اقامت یک ساله (۱۹۵۹ـ۱۹۶۰) به عنوان استاد میهمان در کالیفرنیا، تمام حیات علمی خود را در منچستر گذراند. در ۱۹۶۶ به استادی کرسی تحقیقات ایران در دانشگاه منچستر دست یافت و سرانجام در پی بیماری کوتاهی ، در ۱۳۵۷ش / ۱۹۷۸ درگذشت .
بویل ، افزون بر زبانهای مهم غربی ، از قبیل یونانی و لاتین ، حتی روسی ، زبانهای فارسی ، عربی و ترکی را به خوبی می دانست . همچنین زبانهای پهلوی ، گالیسیایی ، ایرلندی قدیم ، مغولی و ارمنی را نیز در حد خواندن و درک متن آموخته بود. او در اواخر عمر به فرهنگ عامه ( فولکلور ) علاقه مند شد و مقالات بسیاری در مجلّة فولکلور (منچستر) در این زمینه نوشت . مدتی نیز مدیریت نشر بعضی از کتب و مجله های مهم انگلستان ، از قبیل > تاریخ ایران کمبریج < و > مجلة آسیای مرکزی < را بر عهده داشت .
بویل به ادبیات کهن ایران ، بویژه متون تاریخی دورة ایلخانیان ، علاقة بسیار داشت .
آثار برجستة او عبارت اند از: > فرهنگ کاربردی زبان فارسی < (لندن ، 1949) لغتنامة کوچکی برای علاقه مندان به فراگیری زبان فارسی ؛ ترجمة انگلیسی تاریخ جهانگشا ی جوینی (ج 1 و 2، منچستر، 1958) که محمد قزوینی در سه جلد (1912ـ1937) آن را منتشر کرده بود. ترجمة چنین اثری همراه با یادداشتها و توضیحات با وجود اسامی کسان و مکانها و اصطلاحات بسیار مشکل مغولی و ترکی نشان دهندة اطلاعات عمیق بویل در این زمینه است ؛ > دستور زبان فارسی نوین < (ویسبادن ، 1966)؛ تاریخ ایران کمبریج (ج 1ـ5، لندن ، 1968). او که نشر این اثر را بر عهده داشت ، مقاله ای با عنوان «تاریخ دودمانی و سیاسی ایلخانان » در آن دارد ( تاریخ ایران کمبریج (جلد پنجم ) گردآورنده : جی .آ.بویل ، ترجمة حسن انوشه ، تهران 1366، بخش چهارم ) ، > جانشینان چنگیزخان < (لندن ـ نیو یورک ، 1971). ترجمة بخش فرزندان چنگیز از جامع التواریخ رشیدالدین فضل الله ، در این کار نیز بویل همان شیوة خود در ترجمة تاریخ جوینی را به کار بسته است . ترجمة انگلیسی الهی نامه از مثنویهای صوفیانة عطّار (منچستر، 1976) که در آن اشراف بسیار بویل به زبانهای فارسی و انگلیسی نمایان است ؛ > امپراتوری مغول ۱۲۰۶ـ۱۳۷۰ < حاوی بیست وچهار مقالة منتشر شدة او در مجلات علمی غرب دربارة مسائل بررسی نشدة تاریخ مغول و ترک (لندن ، 1977) و سرانجام > ایران ، تاریخ و میراث < (منچستر، 1978)، اثری فشرده در مورد تاریخ ، میراث فرهنگی و ادبیات ایران .
منابع :
(۱) C. F. Beckingham, Professor J. A. Boyle;
(۲) JRAS (۱۹۷۹), ۱۸۴-۱۸۶;
(۳) Encyclopaedia Iranica, s.v. "Boyle" (by Peter Jackson);
(۴) Obituary Dr. John A. Boyle", Hamdard Islamicus , II/۲ (۱۹۷۹), ۱۱۶.
