جفو
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جَفْو (به فتح جیم) یا
جَفاء یکی از
مفردات نهج البلاغه به معنای کنارشدن و دورشدن که
حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص
زهد و ... از این واژه استفاده نموده است.
جفو (به فتح جیم) یا جفاء به معنای کنارشدن و دورشدن، آمده است. چنان‌که در
قاموس آمده است: «جفا جفاء و تجافی: لم یلزم مکانه.»(فيروز آبادی، مجدالدين، القاموس المحيط، ج۴، ص۳۱۳.) و در
اقرب الموارد آمده: «تجافی جنبه عن الفراش: بنا و تنحّی.» همچنین به معنای
جفا کردن و بدی کردن نیز می‌باشد، چنان‌که در لغت آمده است: «جفا جفوا و جفاء: ضدّ واصله و فعل به ما یسوئه».
امام (صلوات‌الله‌علیه) در رابطه با زهد می‌فرماید: «طوبی لنفس ادّت الی ربها فرضها... فی معشر اسهر عیونهم خوف معادهم و تجافت عن مضاجعهم جنوبهم؛
خوشا به نفسی که واجب را به
خدایش ادا کند ... در گروهی که خوف
معاد خواب را از چشمشان ربوده و پهلوهایشان برای
تهجّد از خوابگاه‌ها کنار شده است.» آن حضرت (علیه‌السلام) در
نامه ۱۹، به بعضی از فرمانداران خویش می‌نویسد: «امّا بعد فانّ دهاقین اهل بلدک شکوا منک غلظة و قسوة و احتقارا و جفوة، و نظرت فلم ارهم اهلا لان یدنو لشرکهم و لا ان یقصوا و یجفوا لعهدهم...؛
دهاقین اهل شهر تو از
خشونت و
قساوت و
تحقیر و جفای تو شکایت کرده‌اند، فکر کردم دیدم اهل آن نیستند که مقرّب شوند زیرا که مشرکند و نیز مناسب نیست دور و کنار زده شوند که اهل معاهده‌اند، با آن‌ها به طور نرمی آمیخته با نوعی خشونت رفتار کن.»
در اینجا واژه «جفوة» به معنی دوّم و «یجفوا» به معنی اوّل و کنار کردن است.
واژه «مجفّو» به معنای کنار گذاشته شده است. چنان‌که در
نامه ۴۵، آمده است.
واژه «جافی» غلیظ «جافی الخلق» یعنی غلیظ الخلق که جمع آن «جفاة» است، می‌باشد. چنان‌که امام (علیه‌السلام) درباره اهل شام فرموده است: «جفاة طغام عبید اقزام.»
منظور از واژه «جفوة الجافیة» در
خطبه ۱۵۱،
ظاهرا غلظت شدید است.
این واژه ۱۴ بار در «نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «جفو»، ص۲۲۱-۲۲۲.
