تهجّد

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

شب زنده‌داری برای عبادت را تَهَجُّد گویند. از این عنوان در باب صلات و صوم به مناسبت سخن رفته است.

---

این واژه از ریشه ه ج د است. راغب اصفهانی و طَبْرِسی اصل هُجود را به معنای «خوابیدن » دانسته‌اند، اما به گفته جوهری این واژه از اضداد است، چون در لغت به دو معنای «در شب خفتن » و «در شب بیدار شدن » آمده است.

---

مراد از آن در فقه، شب زنده‌داری جهت اقامه نماز شب، تلاوت قرآن، ذکر خداوند و طلب مغفرت است.
واژۀ تهجّد در روایات و نیز کلمات فقها در خصوص نماز شب، زیاد به کار رفته است؛ به گونه‌ای که مراد از آن هنگام اطلاق، همان نماز شب است.

---

متهجِّد کسی است که شبانگاه برای برپا داشتن نماز از خواب بر می‌خیزد.

---

در قرآن کریم، این کلمه یک بار به کار رفته است: «وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِه...»

---

طبق ایه ۷۹ اسراخداوند رسول اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله را امر به تهجّد کرده که مراد از آن نماز شب است.
براساس این آیه کریمه، نماز شب بر پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله واجب است و این حکم از اختصاصات آن حضرت به شمار می‌رود.

---

پیامبر اکرم به سبب شب خیزی و تهجّد، مقام شفاعت در روز جزا را یافته است.

---

تهجّد بویژه هنگام سحر جهت عبادت و تلاوت قرآن، استغفار، خواندن نمازهای مستحب بخصوص نماز شب و غیر آن از اعمال عبادی، مستحب مؤکّد است؛ چنان‌که در شبهایی خاص، همچون شب جمعه، عید قربان و فطر،نیمه شعبان و شبهای قدر، استحباب ویژه دارد.

---

در احادیث نیز واژة تهجّد به معنای نماز شب به کار رفته و بر آن تأکید شده است، به طوری که آورده‌اند پیامبر اکرم پیش از رحلت، در ضمن وصایایی به امیرالمؤمنین علی علیه السلام، سه بار فرمود: «علیک بصلاة اللّیل » (برتو باد خواندنِ نماز شب؛ ) براساس احادیث، تهجّد، زینت آخرت (در برابر مال و فرزندان که زینت دنیاست ) و شرف مؤمن، موجب سلامت و صحت بدن، فراخی روزی، کفاره گناهان روز، خشنودی خداوند و چنگ زدن به اخلاق پیامبران است. در برخی احادیث، کسی که اهل تهجّد نباشد، سرزنش شده است.
وقت تهجّد از نیمه شب تا طلوع فجر صادق است و هرچه به اذان صبح نزدیکتر باشد، فضیلت آن بیشتر است.

---

• قرآن.
• ابن بابویه، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، نجف ۱۹۷۲، چاپ افست قم ۱۳۶۴ش.
• ابن بابویه، کتاب من لایحضره الفقیه، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۴۰۴.
• ابن منظور، لسان العرب.
• سلیمان بن اشعث ابوداوود، سنن ابی داود، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
• اسماعیل بن حماد جوهری، الصحّاح: تاج اللغة و صحاح العربیه، چاپ احمدعبدالغفور عطار، قاهره ۱۳۷۶، چاپ افست بیروت ۱۴۰۷.
• حرعاملی، وسائل الشیعه.
• حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، چاپ محمدسیدکیلانی، تهران ?( ۱۳۳۲ ش ).
• طباطبائی، تفسیر المیزان.
• طبرسی، مجمع البیان.
• محمد بن عمر فخررازی، التفسیرالکبیر، قاهره، چاپ افست تهران.
• مجلسی، بحار الانوار.

---