جمع تبرعی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جمع بین دو
دلیل متعارض بدون
شاهد و قرینه‌اى بر آن را جمع تبرّعى (جمع عقلی یا اعتباطی) می گویند.
جمع تبرّعى مقابل
جمع عرفى عبارت است از رفع
تعارض و جمع میان دو دلیل متعارض، بدون وجود قرینه‌اى عرفى یا لفظى بر آن.
از این عنوان در
اصول فقه، بحث
تعادل و تراجیح سخن رفته است.
معروف میان اصولیان آن است که در تعارض بین دو
دلیل قبل از
رجوع به مرجّحات و دیگر قواعد باب تعارض به مقتضاى
قاعده «الجمع مهما امکن اولىٰ من الطّرح»
اولویت با جمع بین دو دلیل است؛ زیرا در پرتو آن، تعارض رفع مى‌گردد.
البتّه مراد از جمع، در قاعده یاد شده جمع عرفى است نه جمع تبرّعى، چرا که جمع تبرّعى بین هر دو دلیلِ متعارضى امکان پذیر است و لازمه آن
سد باب تعارض است و نیز جایى براى
مرجّحات ذکر شده در
روایات باقى نمى‌ماند.
بنابراین، در صورت عدم امکان جمع عرفى، بین دو
روایت متعارض، به
قواعد باب تعارض رجوع مى‌شود و قاعده یاد شده شامل جمع تبرّعى نمى‌شود.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص۱۰۹.
