جمع
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جمع معانی زیادی در کاربردهای مختلف دارد که در
مقاله ذیل به آن پرداخته می شود.
معانی کلمه جمع عبارت است از:
۱. دو یا چند چیز را کنار هم یا در یک
مجموعه قرار دادن؛ جمع به این معنی در باب
صلات و
نکاح آمده است.
۲. کلمه‌اى که بر بیشتر از دو دلالت دارد، از این معنا به مناسبت در باب‌هاى
وقف،
وصیت و
اقرار به کار رفته است.
۳. رفع
تعارض از دو
روایت.
۴. گروهى از
مردم.
در
حرمت یا
کراهت جمع بین دو
سوره پس از
حمد در
نماز واجب- جز سوره‌هاى
ضحی و
انشراح و نیز
فیل و
قریش که در نماز هر دوتایى
حکم یک سوره را دارند
اختلاف است.
جمع بین دو نماز حتى بدون
عذر جایز است .
جمع بین دو
خواهر در
ازدواج؛ بدین معنا که همزمان هر دو
زوجه فرد باشند
حرام است.
در فرض یاد شده، چنانچه
عقد یکى پس از دیگرى واقع شده باشد، عقد دومى
باطل خواهد بود، و در صورت همزمان بودن دو عقد، در اینکه هر دو باطل است یا آنکه مرد در انتخاب یکى از آن دو
مخیر مى‌باشد؛ اختلاف است.
ازدواج با
دختر خواهر یا دختر
برادرِ زوجه، بدون
اذن وى بنابر
مشهور حرام است.
جمع بین
مادر و دختر او در ازدواج حرام است .
جمع به معناى دوم، اصطلاحى در
علم صرف مى‌باشد.
به قول مشهور صرفیان، کمترین
مصداق جمع سه است. برخى، اقلّ جمع را دو دانسته‌اند.
اختلاف یاد شده در
فقه نیز راه یافته است.
به عنوان نمونه این مسئله مطرح است که هرگاه فردى، مالى را براى فقراى محله‌اش وصیت کند، بین کسانى که توزیع آن را بین همه
فقرا لازم نمى‌دانند، اختلاف است که حداقل افرادى که باید
مال بین آنان توزیع شود، چند نفرند؟ کسانى که اقل جمع را سه دانسته‌اند، گفته‌اند:
واجب است از
ثلث مال میت ، حداقل به سه نفر داده شود؛ اما کسانى که اقل جمع را دو دانسته‌اند، توزیع بین دو نفر را نیز کافى دانسته‌اند.
کسى که اقرار کند بر عهده‌اش دراهمى است، در صورت تفسیر آن به دو درهم، بنابر قول دوم- که اقل جمع را دو مى‌داند- از او پذیرفته مى‌شود و در صورت عدم
تفسیر ، کلام وى بر اقل جمع
حمل مى‌شود.
در علم صرف براى جمع اقسامى، از جمله جمع قلّه و کثره ذکر شده است.
جمع قلّه- که وزنهاى مشهور آن «افْعُل»، «افْعِلَه»، «افعال» و «فِعْلَه» است- جمعى است که بر
معدود سه تا ده دلالت مى‌کند.
به تصریح برخى فقها در حمل جمع بر اقلّ آن (سه یا دو) به گواهى
عرف ، فرقى بین جمع قلّه و کثره نیست؛ هرچند عالمان صرفى بین آن دو تفاوت قائل شده‌اند.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، جلد۳، صفحه۱۰۵-۱۰۶.
