حبس از کارافتادگان، زنان و کودکان اهل بغی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حبس از کارافتادگان، زنان و کودکان اهل بغی از مباحث فقهی و حقوقی مربوط به
حقوق زندانی و درباره
حکم زندانی کردن از کارافتادگان، زنان و کودکان
اهل بغی بحث می‌کند.
شیخ طوسی در یکی از دو قولش فتوا داده است به حبس کودکان، زنان و از کارافتادگان اهل بغی به جهت اینکه دل‌هایشان فروریزد و جمعشان درهم شکند. بعضی از
اهل سنّت مانند
حنفیه و
مالکیه نیز چنین فتوا داده‌اند.
۱.
شیخ طوسی: اگر اسیر از اهل بغی فردی باشد که اهل جنگ نیست؛ مانند زنان، بچه‌ها، نوجوانان و بردگان عده‌ای گفته‌اند: حبس نمی‌شوند، بلکه آزاد می‌شوند؛ زیرا آنان اهل
بیعت نیستند. برخی گفته‌اند: آن‌ها هم مانند جوانان، حبس می‌شوند و از نظر من این قول اقواست؛ چون با این کار دل‌هایشان فرومی‌ریزد و جمعشان از هم می‌پاشد و
حکم کسانی هم که نمی‌جنگند، مانند زمین‌گیر و پیرمرد از کارافتاده، مانند زنان و کودکان است.
۲. همو: اگر از اهل بغی کسانی که اهل جنگیدن نیستند؛ مانند زنان، کودکان، زمین‌گیرها و پیرمردان از کارافتاده، اسیر شوند، حبس نمی‌شوند و
شافعی دو قول دارد:
در الامّ مثل قول ما گفته است. بعضی از اصحاب او گفته‌اند: زندانی می‌شوند؛ مثل جوانان رزمجو. دلیل ما این است که اصل،
برائت ذمّه است و وجوب حبس، دلیل می‌خواهد.
۳.
علّامه حلّی: اگر
اسیر،
کودک یا
برده یا
زن بود آزاد می‌شوند؛ چون از آنان مطالبۀ بیعت نمی‌شود؛ زیرا اهل
جهاد نیستند، فقط ایشان به
اسلام تعهد دارند. بعضی از
عالمان گفته‌اند: مثل مردها حبس می‌شوند؛ چون با این کار دل‌هایشان درهم می‌شکند و
حکم زمین‌گیر و پیرمرد از کارافتاده نیز چنین است.
۴. همو: اگر از اهل بغی کسی که اهل جنگ نیست؛ مانند زنان، کودکان، زمین‌گیرها و پیرمردان، اسیر شدند، شیخ در
خلاف گفته است: حبس نمی‌شوند و گفته است: در میان اصحاب ما بعضی گفته‌اند: آن‌ها مانند جوانان جنگی، حبس می‌شوند و
ابن جنید گفته است: اگر اسیر از اهل بغی، زن و کسی باشد که نمی‌کشد، تا پایان جنگ، حبس می‌شود و اقرب سخن شیخ است؛ زیرا اصل، برائت ذمّه است.
۵.
شهید اوّل: اگر رزمنده‌ای از ایشان اسیر شد، حبس می‌شود تا جنگ تمام شود و اگر غیر رزمنده، مانند زنان، زمین‌گیرها، پیرمردان و کودکان اسیر شدند، آزاد می‌شوند.
نظر نگارنده: گرچه
حکم همان است که شیخ طوسی در خلاف گفته است و
علّامه در
تذکرة الفقهاء آن را به جهت اصل و عدم دلیل تایید کرده است، لکن اگر حبس باعث درهم شکستن گروه و فروپاشی قلب آنان شود، قول به جواز بعید نیست، اگر نگوییم واجب است به ویژه که این قول، قائلی همچون ابن جنید، شیخ طوسی در مبسوط و بعضی از اصحاب- آن‌طور که در عبارت
علّامه حلّی به نقل از شیخ طوسی آمده- دارد.
۱.
فیروزآبادی: اهل بغی … اگر کودک یا زنی (از آن‌ها) اسیر شد، نص می‌گوید: آزادش می‌کند و گفته شده: آنان را حبس می‌کند.
۲.
ابن قدامه: … اگر اسیر، اهل جنگ نباشد؛ مثل زنان، کودکان و پیرمردهای از کارافتاده، رهایشان می‌کند و بنابر یکی از دو وجه حبس نمی‌شوند و در وجه دیگر حبس می‌شوند؛ چون با این عمل دل‌های اهل بغی فرو می‌ریزد.
۳.
جزیری:
حنفیه و
مالکیه گفته‌اند: اگر زنی از اهل بغی در حال جنگ دستگیر شود حبس می‌شود و کشته نمی‌شود، مگر رزمندۀ مسلمان برای دفاع از خود او را بکشد. حبس شدن او به جهت معصیت و منع او از شرّ و
فتنه است چون روایت شده از
علی (علیه‌السلام) که در روز
جمل فرمود: کاری به زن‌ها نداشته باشید.
• طبسی، نجم‌الدین، حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص۳۶۲-۳۶۴.
