حرف خ۴
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خبر محفوف به قرینه ظنی
خبر واحدِ دارای قرینه ظنّی بر صدق
خبر محفوف به قرینه ظنی، مقابل خبر محفوف به قرینه قطعی، و به معنای خبر واحد همراه با قراین و نشانه‌های ظنی است، مانند این که کسی خبر بیاورد زید از دنیا رفته و به دنبال آن، نشانه‌هایی هم که درستی این خبر را تایید کند، آشکار گردد، ولی قراین، یقین آور نباشد، مانند شنیده شدن صدای گریه و زاری از خانه زید، که هم می‌تواند نشانه مرگ زید باشد و هم نشانه نزاع و...، در این جا نسبت به مرگ زید، تنها ظن پدید می‌آید.
خبر همراه قرینه ظنی از دایره ادله قطعی خارج و در بحث حجیت خبر واحد داخل می‌شود.
خبر محفوف به قرینه قطعی
خبر واحدِ دارای قرینه قطعی بر صدق
خبر محفوف به قرینه قطعی، مقابل خبر محفوف به قرینه ظنی بوده و به خبری گفته می‌شود که به حد تواتر نرسیده است (واحد یا غیر مستفیض یا مستفیض است) اما به سبب همراهی با قراین و شواهد قطعی، به درستی مضمون آن علم پیدا می‌شود، مانند خبر واحدی که دلالت دارد زید از دنیا رفته است، در صورتی که همراه با بلند شدن صدای شیون و گریه از خانه زید باشد و پس از گذشت زمان اندکی، جنازه‌ای نیز از خانه وی بیرون آورده شود؛ در این جا، هر چند خبری که بر مرگ زید دلالت داشت، واحد است، اما چون با قراین قطعی همراه شده، به مضمون آن علم پیدا می‌شود.
برخی از قراین قطعی عبارت‌اند از:
۱. موافقت خبر با دلالت عقلی قطعی؛
۲. موافقت خبر با نص کتاب؛
۳. موافقت خبر با سنت قطعی؛
۴. موافقت خبر با اجماع.
از آن جا که علم نزد اصولی‌ها حجیت ذاتی دارد و خبر واحد محفوف به قرینه قطعی نیز علم آور است، همه آنها بر حجیت آن اتفاق کرده‌اند.
خبر مرسل
خبر واحد فاقد سلسله سند یا ناقص به سبب حذف بعضی راویان
خبر مرسل، که مقابل خبر مسند می‌باشد، خبر واحدی است که همه یا برخی از راویان آن از سلسله سند حذف و اتصال اسناد آن به معصوم علیه السّلام قطع شده باشد؛ فرقی ندارد که نام راوی یا راویان از ابتدای سلسله سند یا از وسط و یا از آخر آن حذف شده باشد. خبر مرسل به این معنا، حدیث مرسل، منقطع و معضل را در اصطلاح اهل حدیث شامل می‌شود.
در این که خبر مرسل حجت است یا نه، میان علمای اهل سنت و نیز شیعه اختلاف وجود دارد.
کسانی که خبر مرسل را حجت می‌دانند، برای آن شرایطی ذکر کرده‌اند.
خبر مسند
خبر دارای سلسله اسناد کامل
خبر مسند، مقابل خبر مرسل بوده و به خبری گفته می‌شود که در سند آن اسامی همه راویان از زمان معصوم علیه السّلام تا اکنون، آورده شده و هیچ یک حذف نشده است.
بحث از حجیت خبر مسند، در چارچوب بحث حجیت خبر واحد قرار می‌گیرد. گروهی از عالمان اصولی شیعه، مانند مرحوم «شیخ طوسی» خبر مسند را حجت می‌دانند، اما گروه دیگری، مانند مرحوم «سید مرتضی» و پیروان او، «ابن زهره»، «ابن براج» و «ابن ادریس» آن را معتبر نمی‌دانند.
عالمان سنی به جز اهل حدیث نیز در این باره دو دیدگاه دارند، ولی عالمان اخباری شیعی و اهل حدیث از اهل سنت به اتفاق آن را معتبر می‌دانند.
خبر مسند بر دو قسم است: خبر مسند معتبر و خبر مسند غیر معتبر.
خبر مشهور
خبر دارای بیش از یک یا دو راوی در هر مرتبه سند
خبر مشهور، که به آن خبر مستفیض هم می‌گویند، مقابل خبر شاذ بوده و به خبری گفته می‌شود که راویان آن زیاد ولی کمتر از حد تواتر می‌باشد.
در این که تعداد راویان چند نفر باید باشد تا به خبر آنها مستفیض و یا مشهور گفته شود، اختلاف است؛ بیشتر اصولیون معتقدند باید تعداد راویان هر طبقه از سه نفر کمتر نباشد، وگرنه، خبر واحد غیر مستفیض می‌شود. بعضی از صاحبنظران، خبر دو نفر را نیز در زمره خبر مشهور آورده‌اند.
نکته اول:
اگر راویان خبر در عصر صحابه و یا تابعین، کمتر از دو یا سه نفر باشند و از قرن چهارم به بعد به تعداد راویان آن خبر افزوده شود، به آن، مشهور یا مستفیض اطلاق نمی‌شود.
نکته دوم:
شهید ثانی احتمال داده که خبر مشهور اعم از خبر مستفیض باشد و هم خبر مستفیض و هم هر خبر دیگری را که طریق آن متعدد باشد هر چند در وسط سلسله سند شامل گردد.
