• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حرکت إرادی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حرکت از لحاظ فاعل بر سه قسم است طبیعی، ارادی و قسری.
[۱] نهایه الحکمه، طباطبایی، محمد حسین، ص۲۷۴، قم، نشر اسلامی، ۱۴۲۲ق، چ شانزدهم.
زیرا هر انجه موصوف به حرکت می‌شود یا حرکت در آن متحرک موجود می‌باشد ویا حرکت در امر دیگری است که در مجاورت آن شئ است و یا مقترن با آن می‌باشد. به هر حال مستقیما در آن نیست. قسم اول حرکت ذاتی نامیده می‌شود و قسم دوم حرکت بالعرض.
[۲] فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، سجادی، سید جعفر، ج۱، ص۱۹۸، نرم افزار نورالحکمه۳.



حرکت ذاتی خودش بر دو نوع است؛ زیرا یا علت و سبب حرکت در خود متحرک است و یا خارج از آن. اگر علت حرکت خارج از حرکت باشد حرکت فسری محقق شده است و اگر در درون متحرک باشد؛ یا علت دارای شعور است که حرکت آنرا حرکت ارادی می‌نامند و یا بدون شعور است که این حرکت را حرکت طبیعی گویند.
[۳] الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ملاصدرا شیرازی، صدر الدین محمد، ج۳، ص۲۱۱، قم، نشر مصطفوی، ۱۳۶۸، چ سوم.    
بنابراین، حرکت ارادی حرکتی است که مبدا آن در خود شیئ متحرک باشد به اضافه شعور و آگاهی وی به اینکه خودش مبدا حرکت است. مثل حرکت موجود زنده به اراده خودش.
[۴] فرهنگ فلسفی، صلبیا، جمیل، ص۳۰۶، ترجمه منوچهر صالحی، تهران، نشر حکمت، ۱۳۸۱ش، چ دوم.
[۵] ایضاح الحکمه، ربانی گلپایگانی، علی، ج۲، ص۳۳۸، قم، نشر اشراق، ۱۳۷۴ش، چ اول.
[۶] مباحث مشرقیه، فخر رازی، محمد بن عمر، ج۱، ص۶۲۱، تهران، مکتبه اسدی، ۱۹۶۶م.

این حرکت همراه با شوق متحرک به حرکت است و حتما به خاطر غرضی انجام می‌شود؛ زیرا در صورتی فعل و حرکت از حیوان تصور می‌شود که فعل آن بر ترکش اولویت داشته باشد.
[۷] موسوعه مصطلحات الفلسفه عند العرب، ج۱، ص۲۶۷، نرم افزار نورالحکمه۳.

برخی از مصادیق این حرکت هست که از جنبه‌ای حرکت ارادی و از جنبه‌ای دیگر حرکت دیگری خوانده می‌شود. مثلا نفس به عقیده برخی از حکماء ، از جهت اینکه یک عمل ضروری است یک حرکت طبیعی شمرده می‌شود ولی از این جهت که شخص می‌تواند با اراده‌اش نفس‌ها را متقدم و متاخر کند یک حرکت ارادی نامیده می‌شود. و نیز در برخی موارد و مصادیق این حرکت اختلاف نظر وجود دارد. مانند "نبض" که به نظر عده‌ای یک عمل ارادی است ولی به نظر محققین، یک عمل طبیعی شمرده می‌شود.
[۸] الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ملاصدرا شیرازی، ج۳، ص۲۱۲.    



هر حرکت ارادی، دارای یک سری مبادی قریبی است که عبارتند از؛ قوه و نیروی محرک اعضای بدن که مبدا قریب حرکت ارادی است. سپس مبدا بعدی، عزیمت و قصد نفس اراده کننده است که به آن شوق موکد
[۹] کفایه الاصول، آخوند خراسانی، محمد کاظم، ص۸۵، قم، نشر اسلامی، ۱۵۲۴ق، چ هشتم.
نیز می‌گویند و مبدا دورتر تصور آن شیئ در ذهن شخص مرید حرکت است.
[۱۰] موسوعه مصطلحات الفلسفه عند العرب، ج۱، ص۲۵۶_ ۲۶۷.
[۱۱] فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، سجادی، سید جعفر، ج۱، ص۱۹۸.



حرکت ارادی از نظر نوع فاعل آن بر دو قسم است؛
[۱۲] نهایه الحکمه، علامه طباطبایی، ص۲۲۳.
[۱۳] ایضاح الحکمه، ربانی گلپایگانی، علی، ج۲، ص۴۶.

۱. حرکت بالرضا: حرکت بالرضا حرکتی است که در آن فاعلش علم به فعل خود دارد و فعل خود را اراده کرده است و علم تفصیلی او به فعلش عین فعل اوست و قبل از فعل، به جز علم اجمالی به فعل که از طریق علم به ذات خودش حاصل شده است علم دیگری ندارد. مانند انسان که صورتهای خیالی را ایجاد می‌کند و علم تفصیلی او به این صورتها عین واقعین آنهاست و انسان پیش از ایجاد این صورتها، به واسطه علم به ذات خود، علم اجمالی به آن صورتها نیز دارد.
۲. حرکت بالقصد: حرکتی است که در این فاعلش اراده فعل خود را دارد و قبل از این فعلش تفصیلا به آن آگاهی دارد ولی علم او مقرون به داعی و انگیزه زائدی است؛ مانند فاعلیت انسان در کارهای اختیاری خود.


۱. ↑ نهایه الحکمه، طباطبایی، محمد حسین، ص۲۷۴، قم، نشر اسلامی، ۱۴۲۲ق، چ شانزدهم.
۲. ↑ فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، سجادی، سید جعفر، ج۱، ص۱۹۸، نرم افزار نورالحکمه۳.
۳. ↑ الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ملاصدرا شیرازی، صدر الدین محمد، ج۳، ص۲۱۱، قم، نشر مصطفوی، ۱۳۶۸، چ سوم.    
۴. ↑ فرهنگ فلسفی، صلبیا، جمیل، ص۳۰۶، ترجمه منوچهر صالحی، تهران، نشر حکمت، ۱۳۸۱ش، چ دوم.
۵. ↑ ایضاح الحکمه، ربانی گلپایگانی، علی، ج۲، ص۳۳۸، قم، نشر اشراق، ۱۳۷۴ش، چ اول.
۶. ↑ مباحث مشرقیه، فخر رازی، محمد بن عمر، ج۱، ص۶۲۱، تهران، مکتبه اسدی، ۱۹۶۶م.
۷. ↑ موسوعه مصطلحات الفلسفه عند العرب، ج۱، ص۲۶۷، نرم افزار نورالحکمه۳.
۸. ↑ الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ملاصدرا شیرازی، ج۳، ص۲۱۲.    
۹. ↑ کفایه الاصول، آخوند خراسانی، محمد کاظم، ص۸۵، قم، نشر اسلامی، ۱۵۲۴ق، چ هشتم.
۱۰. ↑ موسوعه مصطلحات الفلسفه عند العرب، ج۱، ص۲۵۶_ ۲۶۷.
۱۱. ↑ فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، سجادی، سید جعفر، ج۱، ص۱۹۸.
۱۲. ↑ نهایه الحکمه، علامه طباطبایی، ص۲۲۳.
۱۳. ↑ ایضاح الحکمه، ربانی گلپایگانی، علی، ج۲، ص۴۶.


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «حرکت إرادی».    



جعبه ابزار