حسن بن احمد عنصری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسن بن احمد عنصری (
۳۵۰ ـ
۴۳۲ هـ.ق) شاعر برجسته قرون چهارم و پنجم هجری بود.
اطلاعات اندکی از دوران کودکی و تحصیلات او در بلخ وجود دارد.
پس از وارد شدن به دربار
سلطان محمود غزنوی، به مقام ملک‌الشعرایی رسید و در میان شاعران بزرگی چون
فرخی،
اسدی طوسی، و
فردوسی برتری یافت.
وی ثروت فراوانی اندوخت و شعرهایی در مدح سلطان محمود سرود، ولی به اصول اخلاقی پایبند بود.
دیوان او شامل هزاران بیت است و چند مثنوی مانند
سرخ بت و خنگ بت،
عین الحیاة،
شادبهر،
وامق و عذراء از او برجای مانده است.
وی همچنین آثاری چون
خسرونامه و
منطق‌الطیر سروده بود.
ایشان در سال
۴۳۱ یا ۴۳۲ (هجری قمری) در
غزنین درگذشت.
ابوالقاسم حسن بن احمد عنصری بلخی شاعر نامدار بلخی در قرون چهارم و پنجم هجری بود.
در سال ۳۵۰ ( هجری قمری) در
بلخ به دنیا آمد.
از دوران کودکی، تحصیل و زندگی او در بلخ اطلاع چندانی در دست نیست و آن‌چه موجود است مربوط به دوران حضور وی در غزنین و دربار سلطان محمود غزنوی می‌باشد.
درباره
ابوالقاسم گفته شده است در جوانی با ثروتی که به ارث برده بود به تجارت پرداخت، اما اموالش به غارت رفت.
در این سفر از طریق امیر نصر بن ناصرالدین به دربار سلطان محمود راه یافت و پس از مدتی به مقام ملک الشعرایی دربار محمود رسید.
حسن بن احمد مرجع ادبا و شعرای زمان خود گردید و بر چهارصد تن از شعرای نامی دربار محمود از جمله فردوسی،
عسجدی غضایری، اسدی طوسی، فرخی، شهابی، سرخسی، راشدی، مسعودی، خرمی و بهرامی برتری یافت.
او از این راه به ثروت بسیاری دست پیدا کرد؛ به طوری که گفتهاند چهارصد غلام داشت و چهارصد شتر نیز، ثروت منقول او را حمل می کردند.
ایشان قصاید بلندی در مدح سلطان محمود سرود؛
ولی با این حال گفته شده در مداحی، اصول اخلاقی را زیر پای نمی‌گذاشت.
بلخی تالیفاتی داشته که عبارتند از:
• منظومه‌های بسیاری داشت که تنها قسمتی از اشعارش باقی مانده است.
دیوان سه هزار بیتی عنصری پیش رضاقلی خان هدایت بوده است.
یک نسخه هم که شامل پنج هزار بیت است در کتابخانه مجلس تهران و نسخه دیگری شامل دو هزار بیت در کتابخانه مدرسه سپهسالار جدید تهران است.
چند مثنوی نیز از او به جای ماند که عبارت‌اند از:
•سرخ بت؛
•خنگ بت؛
• عین الحیاة یا نهروعین؛
• شادبهر (شادبخت)؛
• وامق و عذراء؛
• خسرونامه؛
• منطق الطیر.
عنصری در سال ۴۳۱ یا ۴۳۲ (هجری قمری) در غزنین درگذشت.
پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «حسن بن احمد عنصری»، ج۳، ص۱۲۶.
