• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حسن بن محمد ابن دهان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: حسن بن محمد ابن دهان


حسن بن محمد ابن دهان (م ۴۴۷ ه)، از چهره‌های برجسته علم نحو و لغت در قرن پنجم بود.
وی پیرو مذهب حنفی بود و به معتزله گرایش داشت.
او ادبیات عرب و حدیث را از استادان معروف آموخت.
قرآن را با قرائات مختلف خواند و شاگردانی تربیت کرد.
اثر او دیوان العرب و میدان الادب در ده جلد است.
وی سرانجام در سال ۴۴۷ ه درگذشت.


ابومحمد حسن بن محمد بن علی بن رجاء بغدادی مشهور به ابن دهّان، از بزرگان علم نحو
[۱] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۱۴۵.    
و لغت
[۲] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه،، ج۲، ص۳۹۶.    
در قرن پنجم بود.
[۳] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۵۲۰.    
[۴] موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۴، ص۵۷.    

قرآن را با روایات و قرائات مختلف آموخته و تلاوت می‌کرد.
[۵] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۲، ص۱۴۴.    
[۶] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۳، ص۲۸۶.    

وی با وجود مراتب علمی، بسیار فقیر و تهیدست بود و ظاهری ژولیده و پریشان حال داشت.
[۷] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۵۲۱.    
[۸] موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۴، ص۵۷.    
[۹] تمیمی الداری، تقی الدین بن عبدالقادر، طبقات السنیه، ج۱، ص۲۴۰.    
[۱۰] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۵۲۴.    



ابن دهّان ادبیات عرب
[۱۱] قفطی، علی بن یوسف، انباه الرواة، ج۱، ص۳۳۹.    
[۱۲] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۱۴۵.    
را از استادانی چون علی بن عیسی رمانی، سیرافی
[۱۳] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۵۲۰-۵۲۱.    
و علی بن عیسی ربعی فرا گرفت.
[۱۴] موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۴، ص۵۷.    
[۱۵] تمیمی الداری، تقی الدین بن عبدالقادر، طبقات السنیه، ج۱، ص۲۴۰.    
[۱۶] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۲، ص۱۴۴.    
[۱۷] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۵۲۴.    

هم‌چنین حدیث را از کسانی چون علی و عبدالملک پسران محمد بن عبداللّه بن بشران آموخت.
[۱۸] تمیمی الداری، تقی الدین بن عبدالقادر، طبقات السنیه، ج۱، ص۲۴۰.    
[۱۹] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۲، ص۱۴۴.    
[۲۰] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۵۲۴.    



ابومحمد در فقه پیرو مذهب اهل عراق (حنفی) بود و در کلام به معتزله تمایل داشت.
[۲۱] تمیمی الداری، تقی الدین بن عبدالقادر، طبقات السنیه، ج۱، ص۲۴۰.    
[۲۲] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۵۲۰-۵۲۱.    
[۲۳] موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۴، ص۵۷.    
[۲۴] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۵۲۴.    



حسن بن رجاء شاگردانی چون ابوزکریا خطیب تبریزی را تربیت نمود.
[۲۵] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۲، ص۱۴۴.    
[۲۶] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۵۲۱.    
[۲۷] موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۴، ص۵۷.    
[۲۸] تمیمی الداری، تقی الدین بن عبدالقادر، طبقات السنیه، ج۱، ص۲۴۰.    



دیوان العرب و میدان الادب در ده مجلد اثر اوست.
[۲۹] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۳، ص۲۸۷.    
[۳۰] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۲۷۶.    
[۳۱] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۸۰۰.    



حسن بغدادی سرانجام روز دوشنبه سوم جمادی الاول سال ۴۴۷ ه درگذشت.
[۳۲] سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۵۲۴.    
[۳۳] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۶۱۶.    
[۳۴] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۵۲۱.    
[۳۵] قفطی، علی بن یوسف، انباه الرواة، ج۱، ص۳۳۹.    

(دیگر منابع:
[۳۶] ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۶۱۶.    
[۳۷] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۵۲۰.    
[۳۸] قفطی، علی بن یوسف، انباه الرواة، ج۱، ص۳۳۹.    
[۳۹] موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۴، ص۵۷.    
[۴۰] قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۲، ص۳۹۶.    
[۴۱] بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۲۷۶.    
[۴۲] تفضلی، آذر و مهین فضائلی جوان، فرهنگ بزرگان، ص۲۴۲.
[۴۳] دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۱۹، ص۵۸۰.
[۴۴] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۱۴۵.    
[۴۵] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۸۰۰.    
[۴۶] تمیمی الداری، تقی الدین بن عبدالقادر، طبقات السنیه، ج۱، ص۲۴۰.    
)


۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۱۴۵.    
۲. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه،، ج۲، ص۳۹۶.    
۳. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۵۲۰.    
۴. ↑ موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۴، ص۵۷.    
۵. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۲، ص۱۴۴.    
۶. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۳، ص۲۸۶.    
۷. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۵۲۱.    
۸. ↑ موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۴، ص۵۷.    
۹. ↑ تمیمی الداری، تقی الدین بن عبدالقادر، طبقات السنیه، ج۱، ص۲۴۰.    
۱۰. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۵۲۴.    
۱۱. ↑ قفطی، علی بن یوسف، انباه الرواة، ج۱، ص۳۳۹.    
۱۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۱۴۵.    
۱۳. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۵۲۰-۵۲۱.    
۱۴. ↑ موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۴، ص۵۷.    
۱۵. ↑ تمیمی الداری، تقی الدین بن عبدالقادر، طبقات السنیه، ج۱، ص۲۴۰.    
۱۶. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۲، ص۱۴۴.    
۱۷. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۵۲۴.    
۱۸. ↑ تمیمی الداری، تقی الدین بن عبدالقادر، طبقات السنیه، ج۱، ص۲۴۰.    
۱۹. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۲، ص۱۴۴.    
۲۰. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۵۲۴.    
۲۱. ↑ تمیمی الداری، تقی الدین بن عبدالقادر، طبقات السنیه، ج۱، ص۲۴۰.    
۲۲. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۵۲۰-۵۲۱.    
۲۳. ↑ موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۴، ص۵۷.    
۲۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۵۲۴.    
۲۵. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۲، ص۱۴۴.    
۲۶. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۵۲۱.    
۲۷. ↑ موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۴، ص۵۷.    
۲۸. ↑ تمیمی الداری، تقی الدین بن عبدالقادر، طبقات السنیه، ج۱، ص۲۴۰.    
۲۹. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۳، ص۲۸۷.    
۳۰. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۲۷۶.    
۳۱. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۸۰۰.    
۳۲. ↑ سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، بغیة الوعاه، ج۱، ص۵۲۴.    
۳۳. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۶۱۶.    
۳۴. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۵۲۱.    
۳۵. ↑ قفطی، علی بن یوسف، انباه الرواة، ج۱، ص۳۳۹.    
۳۶. ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۶۱۶.    
۳۷. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۷، ص۵۲۰.    
۳۸. ↑ قفطی، علی بن یوسف، انباه الرواة، ج۱، ص۳۳۹.    
۳۹. ↑ موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج۴، ص۵۷.    
۴۰. ↑ قرشی، عبدالقادر بن محمد، الجواهر المضیئه، ج۲، ص۳۹۶.    
۴۱. ↑ بغدادی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۲۷۶.    
۴۲. ↑ تفضلی، آذر و مهین فضائلی جوان، فرهنگ بزرگان، ص۲۴۲.
۴۳. ↑ دهخدا، علی‌اکبر، لغت نامه دهخدا، ج۱۹، ص۵۸۰.
۴۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۳۰، ص۱۴۵.    
۴۵. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۱، ص۸۰۰.    
۴۶. ↑ تمیمی الداری، تقی الدین بن عبدالقادر، طبقات السنیه، ج۱، ص۲۴۰.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «حسن بن محمد ابن دهان»، ج۳، ص۱۱۹.


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 447 (قمری) | شخصیت‌های حنفی قرن 5 (قمری) | شخصیت‌های معتزلی قرن 5 (قمری) | لغویین حنفی قرن 5 (قمری) | مؤلفان حنفی قرن 5 (قمری) | مؤلفان معتزلی قرن 5 (قمری) | نحویین حنفی قرن 5 (قمری)
جعبه ابزار