حسین بن عیاش سلمی‌جرزی‌باجدایی خام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسین بن عیاش سُلَمى جَزَرى باجدّایى ، محدّث اهل‌سنّت در قرن دوم و سوم بود. از تاریخ دقیق ولادت او اطلاعى در دست نیست. كنیه او ابوبكر و به باجَدّایى/ باجُدّایى مشهور است (مِزّى، ج۶، ص۴۵۹؛ سمعانى، ج۱، ص۲۴۵) وى ظاهراً منسوب به باجدا در منطقه جزیره بوده است زیرا در ادامه نام وى، رَقّىِ جَزَرى ذكر شده است (مِزّى، ج۶، ص۴۵۹). راویان وى در حدیث نیز از همین منطقه بوده‌اند (ابن‌حِبّان، ج۸، ص۱۸۵). در كتاب‌الضعفاء ابن‌جوزى (ابن‌جوزى، ج۱، ص۲۱۶) باجدّایى به اشتباه باحُدّالى، و در دیوان‌الضعفاء ذهبى (۱۴۰۸، ذهبى، ج۱، ص۲۰۴) باحرائى ثبت شده است.
مشایخ وى در حدیث عبارت‌اند از: جعفر بن بُرقان، حُدَیج بن معاویه، حرام بن عثمان، زُهیر بن معاویه و ابی‌اُمیه عبداللّه بن ابی‌زینب رَقّى مشهور به ابن‌عجوز. برخى محدّثان نیز از وى حدیث نقل كرده‌اند، از جمله هلال بن علاء رقّى، عبدالحمید بن محمد بن مُستام حرّانى و محمد بن قاسم حرّانى (ابن‌ابی‌حاتم، ج۳، ص۶۲؛ ابن‌حِبّان، ج۸، ص۱۸۵؛ مِزّى، ج۶، ص۴۵۹).
محدّثان وعالمان رجال، حسین بن عیاش را ثقه دانسته‌اند (ابن‌حِبّان، ج۸، ص۱۸۵؛ مِزّى، ج۶، ص۴۵۹؛ ذهبى، ۱۳۹۲، ج۱، ص۲۳۳)، اما ذهبى (ذهبى، ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، ج۱، ص۵۴۵) رأى برخى عالمان رجال را نقل كرده است كه وى را «لین‌الحدیث» خوانده‌اند، كه بر مرتبه‌اى از مراتب جَرح و تضعیف دلالت دارد. ذهبى (ذهبى، ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، ج۱، ص۵۴۵) این قول را بی‌پایه دانسته است. به نظر می‌رسد اساس این جرح روایتى است كه فقط حسین بن عیاش از جعفر بن برقان نقل كرده است (۱۴۰۸، ذهبى، ج۱، ص۲۰۴). البته در جوامع حدیثى اهل سنّت، این حدیث (ابن‌ماجه، ج۱، ص۶۰۵؛ ترمذى، ج۲، ص۲۸۰ـ۲۸۳؛ طبرانى، ج۱۱، ص۱۱۵) به طرق گوناگونى نقل شده و در هیچ‌یك از آن‌ها نامى از حسین عیاش برده نشده است. به گفته ابن‌ندیم (ابن‌ندیم، ص۹۶) و خطیب بغدادى (مزّى، ج۶، ص۴۶۰)، حسین بن عیاش سلَمى كتابى با عنوان غریب‌الحدیث نوشته بوده كه آن را ابوالقاسم حسین بن عبداللّه بن مُناذِر واسطى از هلال بن علاء رقّى روایت كرده است (ابن‌ندیم، ص۹۶).
حمد بن محمد خطّابى (متوفى ۳۸۱) در مقدمه كتاب خود (حمد بن محمد خطّابى، ج۱، ص۴۸ـ۵۰)، با اشاره به دوكتاب ابوعبید قاسم بن سلّام و ابن‌قتیبه در فن غریب‌الحدیث، به ذكر شمارى از كتاب‌هاى نگاشته شده در این حوزه پرداخته و از جمله نام باجدّایى را نیز ذكر كرده است. از سخنان خطّابى درمی‌یابیم كه كتاب غریب‌الحدیثِ باجدّایى، بدون هیچ‌گونه ترتیبى یا اتخاذ روش معینى، تنها به ذكر و تفسیر احادیث غریب پرداخته است.
وى در سال ۲۰۴ در باجدّا وفات یافت (ابن‌حِبّان، ج۸، ص۱۸۵؛ مزّى، ج۶، ص۴۶۰).
فهرست منابع :
(۱) ابن‌ابی‌حاتم، كتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد، دكن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت ؛
(۲) ابن‌جوزى، كتاب الضعفاء و المتروكین، چاپ ابوالفداء عبداللّه قاضى، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶؛
(۳) ابن‌حِبّان، كتاب الثقات، حیدرآباد، دكن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت؛
(۴) ابن‌ماجه، سنن ابن‌ماجة، چاپ محمدفؤاد عبدالباقى، (قاهره ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴)، چاپ افست (بیروت)؛
(۵) ابن‌ندیم ، الفهرست،(تهران)؛
(۶) محمد بن عیسى ترمذى، سنن الترمذى، چاپ عبدالرحمان محمد عثمان، بیروت ۱۴۰۳؛
(۷) حمد بن محمد خطّابى، غریب‌الحدیث، چاپ عبدالكریم ابراهیم عزباوى، دمشق ۱۴۰۲ـ۱۴۰۳/ ۱۹۸۲ـ۱۹۸۳؛
(۸) محمد بن احمد ذهبى، دیوان الضعفاء و المتروكین، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸؛
(۹) محمد بن احمد ذهبى، الكاشف فى معرفة من‌له روایة فى الكتب السّتّة، چاپ عزت‌على عید عطیه و موسى محمدعلى موشى، قاهره ۱۳۹۲/۱۹۷۲؛
(۱۰) محمد بن احمد ذهبى، میزان الاعتدال فى نقد الرجال، چاپ علی‌محمد بجاوى، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت؛
(۱۱) سمعانى، الانساب؛
(۱۲) سلیمان بن احمد طبرانى، المعجم الكبیر، چاپ حمدى عبدالمجید سلفى، چاپ افست بیروت ۱۴۰۴ـ?ـ۱۴؛
(۱۳) یوسف بن عبدالرحمان مِزّى، تهذیب الكمال فى أسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
