حسین بن محمد رافقی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حسین بن محمد رافقی (
۳۳۳-
۴۲۲ هـ.ق) از ادیبان، شاعران، لغت‌شناسان و نحویان بزرگ بود.
او در
بغداد علم نحو و ادبیات را از اساتیدی همچون ابوعلی فارسی و ابن سیرافی فرا گرفت و شاگردان بسیاری از او روایت کرده‌اند.
برخی منابع وی را متهم به کذب دانسته‌اند و درباره مذهب او اختلاف نظر وجود دارد، اما اغلب او را از علمای اهل سنت می‌دانند.
از آثار مهم او
صنعة الشعر فی العروض و القافیه،
امثال العامه،
الأودیة و الجبال و الرمال و ادیان العرب و آرائهم است.
ایشان در سال ۴۲۲ (هجری قمری) در بغداد درگذشت.
ابوعبداللّه حسین بن محمد بن جعفر رافقی بغدادی معروف به
خالع،
ادیب، شاعر،
لغت‌شناس و از نحویان بزرگ بود که در اول ماه
جمادی الاولی سال ۳۳۳ (هجری قمری) متولد شد.
برخی او را از نوادگان
معاویه بن ابی‌سفیان دانسته‌اند. اصل و نیاکان وی از شهر رافقه عراق بودند؛ ولی خود او در بغداد می‌زیست.
رافقی در بغداد ادبیات و علم نحو را از برخی بزرگان همچون
ابوعلی حسن بن احمد فارسی (م
۳۷۷ هـ.ق) و
ابوسعید حسن بن عبداللّه بن مرزبان سیرافی (م
۳۶۸ هـ.ق) فرا گرفت.
او هم‌چنین از عمویش ابوعمرو عثمان بن جعفر،
علی بن محمد بن سری همدانی،
ابوسهل احمد بن محمد قطان لمانی،
احمد بن فضل بن خزیمه،
سلیمان بن احمد طبرانی،
سری بن احمد کندی،
احمد بن کامل قاضی و برخی دیگر روایت کرده است.
از
خالع کسانی روایت کرده‌اند که از جمله؛
خطیب بغدادی (م
۴۶۳ هـ.ق) نیز در آثار خود مکرر از او روایت می‌کند؛
هم‌چنین
عبداللّه لملک بن احمد ملوکی،
ابوالحسین احمد بن علی توزی،
ابوبکر احمد بن محمد غزال و بعضی دیگر از محضرش بهره برده و روایتگر از او می‌باشند.
ابوعبداللّه در مورد مذهب و وثاقتش اقوال مختلفی وجود دارد از جمله؛
ابوالفتح محمد بن احمد صوّاب مصری (م
۴۴۰ هـ.ق) می‌گوید: رافقی متهم به کذب بوده ولی با وجود این از وی استفاده و روایت کرده‌اند.
ذهبی و سپس
ابن حجر با تکیه بر این کلام صوّاف، رافقی را کذاب و غیرموثق دانسته‌اند.
در مورد مذهب رافقی، با این‌که
نجاشی از وی یاد کرده است.
به نظر می‌رسد رافقی از علمای سنی باشد؛ زیرا کسی از علمای عامه به تشیع
او تصریح نکرده و میان مشایخ و شاگردان او احدی از علمای امامیه وجود ندارد.
اثر و کتابی نیز که نشانگر مذهب امامی وی باشد، میان آثار او به چشم نمی‌خورد؛ گویا
شیخ طوسی نیز به همین دلیل در فهرست خود، نامی از وی نیاورده است.
حسین آثاری دارد که عبارت‌اند از:
• صنعة الشعر فی العروض و القافیه؛
• صناعة الشعر؛
تَمام
• المدارات الزیارات، امثال العامه؛
• الأودیة و الجبال و الرِّمال؛
• تخیلات العرب؛
• شرح شعر ابی تمّام؛
• الامثال؛
که احتمالاً همان کتاب امثال العامه باشد؛
• شرح الامثال السائره لابی عبید؛
• شعر که قسمتی از آن را
یاقوت نقل کرده است؛
• ادیان العرب و آرائهم؛
• برخی کتاب اخیر را همان کتاب تخیلات العرب دانسته‌اند؛
• سید محسن امین به نقل از یاقوت و صفدی اثری با عنوان الرجال برای او ذکر کرده،
ولی در دو اثر یاقوت و
صفدی چنین کتابی برای رافقی ذکر نشده است.
رافقی در شعبان سال ۴۲۲ (هجری قمری) در بغداد درگذشت.
سال‌های
۳۸۰ (هجری قمری)
۳۸۸(هجری قمری)
و
۴۲۱ (هجری قمری)
نیز به عنوان تاریخ وفات وی گفته شده است.
پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «حسین بن محمد رافقی»، ج۳، ص۱۳۹-۱۴۰.
