• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حسین فردوست

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


"حسین فردوست" ۵۲ سال از زندگی ۷۶ ساله‌اش را در ارتباط نزدیک با "محمدرضا شاه پهلوی" گذراند. ‌
[۱] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۱، ص۶۴۶. ‌
وی یکی از بازیگران عصر پهلوی دوم و از مرموزترین چهره‌های قبل و بعد از انقلاب است. ‌
[۲] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۴۵. ‌
آشنایی با فعالیت‌های او ـ با توجه به خاطرات وی، اعترافاتش و سایر منابع ـ تنها بخشی از چهره پنهان یکی از نقش‌آفرینان در عصر پهلوی است. ‌


خاطرات و اعترافات او پس از انقلاب اسلامی و دستگیری‌اش منتشر شد. ‌
[۳] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۱، ص۶۴۶. ‌
آگاهان در صحت برخی از مطالب آن تردید دارند؛
[۴] نجاتی، غلامرضا، تاریخ بیست و پنج ساله ایران (از کودتا تا انقلاب)، بی‌جا، رسا، ۱۳۷۳ش، چاپ چهارم، ج۲، ص۳۸۶. ‌
[۵] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۰۷ به نقل از: جم، فریدون، مجله ره‌آورد، چاپ لوس آنجلس، بهار ۱۹۹۲م.
(که بیش از شصت مورد از اشتباهات فردوست را ذکر کرده است و مبصر، محسن، پژوهش نقدی بر کتاب خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست. ‌)ولی در جای خود، حاوی بسیاری از ناگفته و ناشنیده‌های عصر پهلوی است. ‌عمر وی تنها به وی اجازه داد که وقایع ۱۳۲۰-۱۳۳۲ ش. ‌را بنگارد. ‌
[۶] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۱۹. ‌
[۷] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۴۳. ‌


فردوست، متولد ۱۲۹۶در یکی از مناطق جنوب تهران است. ‌
[۸] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۲۳. ‌
[۹] نجاتی، غلامرضا، تاریخ بیست و پنج ساله ایران (از کودتا تا انقلاب)، بی‌جا، رسا، ۱۳۷۳ش، چاپ چهارم، ج۲، ص۶۴۷. ‌
وی در خانواده‌ای هشت نفره، متشکل از مادربزرگ، پدر، مادر و پنج فرزند رشد یافت. ‌پدرش سیف‌الله، یکی از افسران ژاندارمری بود که تا درجه سروانی ارتقا یافت و سپس بازنشسته شد. ‌
[۱۰] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۲۳. ‌
فردوست، فرزندی به نام شاهرخ از همسرش "پریچهر" داشت که بعداً با "احمدعلی شیبانی" ازدواج کرد. ‌
[۱۱] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۷۸. ‌

شاهرخ، یک سال و نیم بعد از انقلاب از ایران خارج شد. ‌"طلا"، همسر دیگر وی نیز پس از انقلاب به خارج رفت. ‌
[۱۲] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۷۰. ‌
فردوست با آغاز انقلاب از تاریخ ۲۲ بهمن ۵۷ تا ۱۲/۸/۱۳۶۲، پنج سال، به صورت نیمه‌پنهان در ایران زندگی کرد و سرانجام نیروهای اطلاعاتی، او را در خانه پدری‌اش در خیابان وصال شیرازی دستگیر کردند. ‌
[۱۳] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۳۹. ‌
[۱۴] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۲۲. ‌
[۱۵] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۳۵. ‌
وی سرانجام در ۲۷/۲/۱۳۶۶ جان خود را در بازداشت، بر اثر سکته از دست داد. ‌
[۱۶] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۴۲. ‌


فردوست که از سنین کودکی به شغل نظام علاقه‌مند شده بود، از سال ۱۳۰۴ به مدت شش سال به دبستان نظام وارد شد. ‌دو سه ماه بعد به عنوان یکی از شاگردان کلاس مخصوص ولیعهد (محمدرضا) انتخاب، و سرانجام به عنوان همدرس و دوست وی برگزیده شد و این امر در شاگرد اول شدنِ حسین نقش به‌سزایی داشت. ‌
[۱۷] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۲۳-۲۶. ‌
سپس در سال ۱۳۱۰ همراه محمدرضا برای ۵ سال به منظورِ ادامه تحصیل به سوئیس رفت. ‌
[۱۸] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۴۴. ‌
[۱۹] پهلوی، محمدرضا، ماموریت برای وطنم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۷ش، چاپ سوم، ص۸۶. ‌
[۲۰] نجاتی، غلامرضا، تاریخ بیست و پنج ساله ایران (از کودتا تا انقلاب)، بی‌جا، رسا، ۱۳۷۳ش، چاپ چهارم، ج۲، ص۶۰۷. ‌

پس از بازگشت، قصد ادامه تحصیل در رشته پزشکی داشت که با توصیه رضاخان از آن صرف‌نظر کرد و به گذراندن دوره‌های مختلف نظامی در دانشکده افسری پرداخت. ‌
[۲۱] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۷۰. ‌
او در زمان "مصدق" برای اخذ دکترای حقوق در رشته قضایی به پاریس اعزام شد. ‌پس از مراجعت که مصادف یا پس از کودتای ۲۸ مرداد بود، به مدت یک سال به عنوان دانشجو، دوره دانشگاه جنگ را طی کرد. ‌
[۲۲] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۴۸-۶۵۰. ‌


فردوست که از زمان کودکی تا سقوط پهلوی، عمر خود را با محمدرضا گذراند، به منزله چشم و گوش شاه بود؛ از این رو شاه، مسئولیت‌های مختلفی به وی واگذار کرد که مهم‌ترین آنها عبارت بودند از:
۱. ‌پایه‌گذاری گارد جاویدان در نخستین سال‌های پس از شهریور ۱۳۲۰؛
۲. ‌مامور بنیان‌گذاری دفتر ویژه اطلاعات در سال ۱۳۳۸ و ریاست آن؛
۳. ‌دبیری شورای امنیت کشور به عنوان رئیس دفتر ویژه اطلاعات (این شورا از سال ۱۳۵۰به "شوای عالی هماهنگی" یا "شورای هماهنگی رده یک" تغییر نام یافت. ‌وی هم‌زمان، مسئولیت شورایی تازه تاسیس به نام"شورای هماهنگی رده دو" را نیز برعهده داشت)؛
۴. ‌ماموریت تجدید سازمان و فعال کردن سازمان بازرسی (این سازمان از ۲۰ فروردین ۱۳۵۰ تا انقلاب ادامه داشت. ‌(هدف سازمان، مبارزه با مفاسد اداری بود و تنها در برابر شاه پاسخگو بود. ‌)
[۲۳] سینایی، وحید، دولت مطلقه، نظامیان و سیاست در ایران، ۱۲۹۹-۱۳۵۵، تهران، کویر، ۱۳۸۴ش، ص۱۹۵. ‌
؛
۵. ‌تحقیق درباره سوء استفاده یا عدم لیاقت سران نظامی، انتظامی و سایر سازمان‌های دولتی؛
۶. ‌عضو کمیسیون قیمت‌های پایه از سال ۵۳ یا ۵۴؛
۷. ‌مسئول ایجاد سازمان حفاظت و تحقیق حزب رستاخیز؛
۸. ‌مسئولیت تحقیق درباره نحوه اجرای مبارزه با گرانفروشی؛
۹. ‌قائم مقام ساواک از ۱۳۴۰-۱۳۵۰ با درجه سرتیپی با اختیارات کامل و سازماندهی و ارتقای ساواک از حدود ۱۰% به ۸۰% بنا به گفته خودش. ‌
[۲۴] سینایی، وحید، دولت مطلقه، نظامیان و سیاست در ایران، ۱۲۹۹-۱۳۵۵، تهران، کویر، ۱۳۸۴ش، ص۶۶۱. ‌
[۲۵] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۱۳. ‌


۴.۱ - شغلهای اصلی

وی در واپسین روزهای حکومت پهلوی، دو شغل اصلی داشت: صبح‌ها در بازرسی و بعد از ظهرها در دفتر ویژه اطلاعات فعالیت می‌کرد. ‌همچنین پس از گذراندن دوره دانشگاه جنگ، مدتی را نیز به سمت استادی این دانشگاه گذراند. ‌
[۲۶] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ص۶۵۱-۶۵۴. ‌

فردوست که اطلاع خود از مسائل مملکتی را از زمان شروع کار در دفتر ویژه اطلاعات (کانال ارتباطی شاه و دستگاه‌های اطلاعاتی کشور
[۲۷] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ص۶۵۱-۶۵۴. ‌
دانسته، ایده اصلی خود را اعتلای کشور و موقعیت بهتر محمدرضا
[۲۸] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ص۶۶۶. ‌
و تمامی اقدام‌های خود را با این هدف می‌داند. ‌
۱۰. ‌آگاه‌کردن شاه از اشتباهات برای جبران آنها با توجه به توجیهات انلگیسی‌ها؛
[۲۹] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ص۶۴۶. ‌

فردوست مدعی است پس از طی یک دوره اطلاعاتی در ۱۳۳۸ در انگلیس، همکاری خود را با دستگاه‌های انگلیسی آغاز کرده است؛ اما مدارک، نشانگرِ این است که این ارتباط از زمان تحصیل در سوئیس آغاز شده بود و احتمالاً خود وی انگلیسی‌ها را از ارتباط ولیعهد با آلمان‌ها قبل از اشغال ایران باخبر کرده است؛ زیرا خودش رابط بوده است. ‌
[۳۰] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۱۴. ‌

۱۱. ‌سعی در انجام وظایف محوله به بهترین نحو و به اطلاع شاه رساندن؛
[۳۱] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۶۲. ‌

۱۲. ‌مایوس‌شدن از شاه از سال ۱۳۴۷ به علت ورود "فرح" به صحنه و دو برابر شدن فساد. ‌
[۳۲] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۶۶. ‌

اقدام‌های وی در دو دوره، یعنی بحبوحه انقلاب و پس از پیروزی قابل بررسی است. ‌پس از فرار شاه و تشکیل دولت ۳۷ روزه "بختیار" وی از کسانی بود که به گفته مقامات در ناامیدی آنان از وضعیت موجود، نقش اساسی داشت. ‌وی یکی از امضا کنندگان اعلام بی‌طرفی ارتش در ۲۲ بهمن ۵۷ بود. ‌
[۳۳] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۶۸. ‌
[۳۴] نجاتی، غلامرضا، تاریخ بیست و پنج ساله ایران (از کودتا تا انقلاب)، بی‌جا، رسا، ۱۳۷۳ش، چاپ چهارم، ج۲، ص۳۸۷. ‌
[۳۵] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۱۸. ‌


او دلیل پذیرش دولت بختیار و سپس انقلاب اسلامی ایران را علاقه‌مندی به کشوری دارای حکومت مردمی و دارای جایگاهی والا در بین مردم دانسته است. ‌فردوست، ضمن نارضایتی از مریضی و در به دری محمدرضا شاه، با انتقاد از او معتقد بود وی و خاندانش به چپاول ملت پرداختند. ‌او از وقوع انقلاب و پایان‌یافتنِ این مسائل، اظهار رضایت می‌کرد. ‌
[۳۶] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۶۷. ‌
[۳۷] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۶۸. ‌
همچنین فردوست، سخنان ریاست‌جمهورِ وقت ایران در نماز جمعه تایید می‌کرد، مبنی بر اینکه شاهِ مستبد، آنچه را کاشته بود، درو کرد. ‌
[۳۸] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۷۳. ‌

با وجود این اعترافات، بنابر اعتراف برخی شاهدان، خود وی نیز یکی از حلقه‌های فساد در جامعه بود و جریان انقلاب، او را مجبور کرد که از رژیم انتقاد کند. ‌
[۳۹] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۱۷. ‌
[۴۰] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۱۸. ‌
همچنین "ارتشبد قره‌باغی" وی را یکی از افرادی می‌داند که تا چند روز پیش از امضا، از کودتا، طرح جلوگیری از ورود امام به ایران و فرود اجباری هواپیمای امام سخن می‌گفت. ‌
[۴۱] نجاتی، غلامرضا، تاریخ بیست و پنج ساله ایران (از کودتا تا انقلاب)، بی‌جا، رسا، ۱۳۷۳ش، چاپ چهارم، ج۲، ص۳۹۱. ‌
اعلام بی‌طرفی ارتش، تنها چاره سران ارتش برای رهایی از پاسخگویی در برابر دادگاه‌های انقلاب بود. ‌
[۴۲] نجاتی، غلامرضا، تاریخ بیست و پنج ساله ایران (از کودتا تا انقلاب)، بی‌جا، رسا، ۱۳۷۳ش، چاپ چهارم، ج۲، ص۲۹۲. ‌


در ماه‌های نخست انقلاب با حمایت دولت موقت از برخی مقامات عالی‌رتبه کشور در زمان پهلوی و فرو نشستن امواج اعدام‌های انقلابی، اوضاع به نفع وی پیش می‌رفت؛ اما پس از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در تهران در ۱۳ آبان ۱۳۵۹ که به سقوط دولت لیبرال "مهندس بازرگان" منجر، و انقلاب دوم آغاز شد، شایعه‌پراکنی، از محورهای جنگ تبلیغاتی دشمن علیه انقلاب بود. ‌یکی از این شایعات، به‌کارگیری ارتشبد فردوست در دستگاه اطلاعاتی جمهوری اسلامی ایران بود که با توجه به شواهد، وی نه در دوران دولت موقت و نه پس از آن، کوچک‌ترین همکاری یا مسئولیتی در نهادهای اطلاعاتی نداشت؛ هرچند مواضع و عملکردهای فردوست در دوران دولت بختیار، زمینه‌سازِِ این تحلیل بود. ‌
[۴۳] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ص۶۳۵-۶۳۸. ‌

گسترش شایعات، مبنی بر همکاری وی با جمهوری اسلامی، نقش او در برخی ترورهای خارج از کشور (که اعترافات وی و شواهد بیانگر شایعه‌بودن آنهاست) و تعدّد ارگان‌های اطلاعاتی و امنیتی، فضایی فراهم ساخت که فردوست توانست در پناه آن سال‌ها به دور از پیگرد قضایی و حتی اطلاعاتی آزادانه زندگی کند. ‌همچنین اشتغال دائم به توطئه‌های گوناگون ضد انقلاب در حدی بود که پدیده حضور فردوست را تحت‌الشعاع خود قرار داده، به بوته فراموشی و بی‌توجهی می‌سپرد. ‌
[۴۴] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ص۶۳۸. ‌
[۴۵] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ص۶۳۹. ‌
[۴۶] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۲۲. ‌
در این فضا بود که وی توانست مدت مدیدی را به صورت نیمه‌پنهان زندگی کند؛
[۴۷] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۳۵. ‌
هرچند خود وی برای یافتن مکانی امن به نوعی به شایعات دامن می‌زد. ‌
[۴۸] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۴۲. ‌


فردوست در اعترافات خود، علتِ ماندن در ایران را چنین بیان می‌کند:
۱. ‌مسئول‌دانستنِ خود در برابر دو اداره و دفتر ویژه اطلاعات و بازرسی، و احساس مسئولیت در مقابل دولت وقت و رژیم بعد و پرسنل این دو سازمان؛
۲. ‌حضور خانواده وی در ایران و بزرگ خانواده‌بودن وی؛
۴. ‌وجود دارایی‌های حاصل از ۵۰ سال زندگی در ایران؛
۵. ‌ماندن بسیاری از مقامات تا روز ۲۲ بهمن و نگران‌نبودن آنان از تحولات؛
۶. ‌لذت‌بخش بودن زندگی یک ایرانی در ایران؛
۷. ‌امیدهای پدیدآمده از دولت موقت در دل او؛
[۴۹] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۳۵. ‌

۸. ‌نداشتن احساس خطر از تغییر رژیم و طبیعی‌دانستن حذفِ وی از اداره امور، مگر اینکه به تدریج مورد مرحمت واقع شود و کاری در رده‌های پایین و در ارتباط با تخصص‌هایش به او واگذار شود. ‌
[۵۰] فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۷۱ـ۶۶۹. ‌
وی در اعترافات خویش به نقشش در گردانندگی جلسات مسئولان بخش‌های مختلف نیروهای مسلح، مطلبی بیان نمی‌کند. ‌
[۵۱] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۲۰. ‌


نتیجه فعلیت‌هایِ کارشناسان در وزارت اطلاعات و نیز مصاحبه‌ها و بازجویی‌ها از او این بود که پدیده فردوست، بیش از آنکه یک معمای سیاسی و اطلاعاتی باشد، یک پدیده قابل بررسیِ تبلیغی ‌ـ‌ روانی است. ‌این مطلب از یک طرف، سوژه‌ای تبلیغی برای القای اهداف معین استکبار و عوامل داخلی علیه انقلاب اسلامی بود و از سوی دیگر پدیده‌ای روانی شمرده می‌شد؛ زیرا خود وی در پدیدآمدن و اشاعه این شایعات، نقش مؤثری داشت. ‌
وی از قشر فقیر جامعه بود و به صورت تصادفی به محافل درباری راه یافت. ‌او به سبب اختلاف طبقاتی، احساس حقارت داشت؛ در نتیجه، فردی مطیع بود و از معاشرت با دیگران و شهرت دوری می‌جست. ‌همین امر باعث شده بود محمدرضا از گماردنش در راس حساس‌ترین ارگان‌های اطلاعاتی و امنیتی، احساس ناامنی نکند. ‌
[۵۲] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۳۹-۶۴۲. ‌
[۵۳] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ‌ص۶۱۳. ‌
[۵۴] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۱۴. ‌

محمدرضا، فردوست را دوست صمیمی خود می‌دانست
[۵۵] پهلوی، محمدرضا، ماموریت برای وطنم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۷ش، چاپ سوم، ص۸۷. ‌
و او محرم راز شاه بود؛ اما برخی واقعیت‌ها وی را شخصیتی خود کم‌بین نشان می‌دهد و دوست صمیمی بودنش با شاه را رد می‌کند. ‌
[۵۶] نجاتی، غلامرضا، تاریخ بیست و پنج ساله ایران (از کودتا تا انقلاب)، بی‌جا، رسا، ۱۳۷۳ش، چاپ چهارم، ج۲، ص۶۰۸. ‌
[۵۷] طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۲۴. ‌
عملکرد وی در برهه‌های مختلف تاریخی، بیانگر این حقیقت درباره شخصیت درونی و بیرونی حسین فردوست است. ‌

۱. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۱، ص۶۴۶. ‌
۲. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۴۵. ‌
۳. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۱، ص۶۴۶. ‌
۴. ↑ نجاتی، غلامرضا، تاریخ بیست و پنج ساله ایران (از کودتا تا انقلاب)، بی‌جا، رسا، ۱۳۷۳ش، چاپ چهارم، ج۲، ص۳۸۶. ‌
۵. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۰۷ به نقل از: جم، فریدون، مجله ره‌آورد، چاپ لوس آنجلس، بهار ۱۹۹۲م.
۶. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۱۹. ‌
۷. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۴۳. ‌
۸. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۲۳. ‌
۹. ↑ نجاتی، غلامرضا، تاریخ بیست و پنج ساله ایران (از کودتا تا انقلاب)، بی‌جا، رسا، ۱۳۷۳ش، چاپ چهارم، ج۲، ص۶۴۷. ‌
۱۰. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۲۳. ‌
۱۱. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۷۸. ‌
۱۲. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۷۰. ‌
۱۳. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۳۹. ‌
۱۴. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۲۲. ‌
۱۵. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۳۵. ‌
۱۶. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۴۲. ‌
۱۷. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۲۳-۲۶. ‌
۱۸. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۴۴. ‌
۱۹. ↑ پهلوی، محمدرضا، ماموریت برای وطنم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۷ش، چاپ سوم، ص۸۶. ‌
۲۰. ↑ نجاتی، غلامرضا، تاریخ بیست و پنج ساله ایران (از کودتا تا انقلاب)، بی‌جا، رسا، ۱۳۷۳ش، چاپ چهارم، ج۲، ص۶۰۷. ‌
۲۱. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۷۰. ‌
۲۲. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۴۸-۶۵۰. ‌
۲۳. ↑ سینایی، وحید، دولت مطلقه، نظامیان و سیاست در ایران، ۱۲۹۹-۱۳۵۵، تهران، کویر، ۱۳۸۴ش، ص۱۹۵. ‌
۲۴. ↑ سینایی، وحید، دولت مطلقه، نظامیان و سیاست در ایران، ۱۲۹۹-۱۳۵۵، تهران، کویر، ۱۳۸۴ش، ص۶۶۱. ‌
۲۵. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۱۳. ‌
۲۶. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ص۶۵۱-۶۵۴. ‌
۲۷. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ص۶۵۱-۶۵۴. ‌
۲۸. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ص۶۶۶. ‌
۲۹. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ص۶۴۶. ‌
۳۰. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۱۴. ‌
۳۱. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۶۲. ‌
۳۲. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۶۶. ‌
۳۳. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۶۸. ‌
۳۴. ↑ نجاتی، غلامرضا، تاریخ بیست و پنج ساله ایران (از کودتا تا انقلاب)، بی‌جا، رسا، ۱۳۷۳ش، چاپ چهارم، ج۲، ص۳۸۷. ‌
۳۵. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۱۸. ‌
۳۶. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۶۷. ‌
۳۷. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۶۸. ‌
۳۸. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۷۳. ‌
۳۹. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۱۷. ‌
۴۰. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۱۸. ‌
۴۱. ↑ نجاتی، غلامرضا، تاریخ بیست و پنج ساله ایران (از کودتا تا انقلاب)، بی‌جا، رسا، ۱۳۷۳ش، چاپ چهارم، ج۲، ص۳۹۱. ‌
۴۲. ↑ نجاتی، غلامرضا، تاریخ بیست و پنج ساله ایران (از کودتا تا انقلاب)، بی‌جا، رسا، ۱۳۷۳ش، چاپ چهارم، ج۲، ص۲۹۲. ‌
۴۳. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ص۶۳۵-۶۳۸. ‌
۴۴. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ص۶۳۸. ‌
۴۵. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ص۶۳۹. ‌
۴۶. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۲۲. ‌
۴۷. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۳۵. ‌
۴۸. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۴۲. ‌
۴۹. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۳۵. ‌
۵۰. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی (خاطرات ارتشبد سابق حسین فردوست)، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش، چاپ ششم، ج۲، ص۶۷۱ـ۶۶۹. ‌
۵۱. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۲۰. ‌
۵۲. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۳۹-۶۴۲. ‌
۵۳. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ‌ص۶۱۳. ‌
۵۴. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۱۴. ‌
۵۵. ↑ پهلوی، محمدرضا، ماموریت برای وطنم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۴۷ش، چاپ سوم، ص۸۷. ‌
۵۶. ↑ نجاتی، غلامرضا، تاریخ بیست و پنج ساله ایران (از کودتا تا انقلاب)، بی‌جا، رسا، ۱۳۷۳ش، چاپ چهارم، ج۲، ص۶۰۸. ‌
۵۷. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، بی‌جا، ۱۳۷۳ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۲۴. ‌


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «حسین فردوست»، تاریخ بازیابی ۹۵/۶/۲۴.    



جعبه ابزار