حس‌گرایی فرعون (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قرآن کریم نخست ریشه اصلی
انحراف فرعون را که همان زینت یافتن اعمال زشتش در نظرش به خاطر
کبر و غرور و خود خواهی بیان می‌دارد، سپس نتیجه آن را که گمراهی از طریق حق است، و در مرحله سوم شکست نهایی نقشه‌های او را
اعلام می‌کند.
توقع فرعون، نسبت به همراهی فرشته‌ای به صورت محسوس با
موسی علیه السلام، نشانه حس گرایی وی بود: «ونادی فرعون... • فلولا القی علیه اسورة من ذهب او جاء معه الملـئکة مقترنین» فرعون در میان قوم خود ندا داد ...•اگر راست می‌گوید چرا دستبندهای
طلا به او داده نشده؟! یا اینکه چرا فرشتگان همراه او نیامده‌اند؟ (تا گفتارش را تأیید کنند).
حس گرایی فرعون با درخواست خود، درباره ساختن قصری برای دیدن خدای موسی به همراه بوده است: «وقال فرعون یـایها الملا ما علمت لکم من الـه غیری فاوقد لی یـهـمـن علی الطین فاجعل لی صرحـا لعلی اطـلع الی الـه موسی...» فرعون گفت: ای جمعیت (درباریان! ) من خدائی جز خودم برای شما سراغ ندارم! (اما برای تحقیق بیشتر) ای
هامان آتشی بر گل بیفروز! (و آجرهای محکم بساز) و برای من برج بلندی ترتیب ده، تا از خدای موسی خبر گیرم ...!
«وقال فرعون یـهـمـن ابن لی صرحـا لعلی ابلغ الاسبـب• اسبـب السمـوت فاطـلع الی الـه موسی وانی لاظنه کـذبـا...»
فرعون گفت: ای هامان! برای من بنای مرتفعی بساز شاید به وسائلی رسم• وسائل (صعود به) آسمانها، تا از خدای موسی آگاه شوم، هر چند گمان می‌کنم او دروغگو باشد... .
نخستین چیزی که در اینجا به نظر می‌رسد این است که هدف فرعون از این کار چه بود؟ آیا او واقعا در این حد از حماقت بود که فکر می‌کرد خدای موسی علیه‌السّلام در
آسمان است و به فرض که در آسمان باشد با ساختن یک بنای بلند که در مقابل کوههای سطح زمین
ارتفاع بسیار ناچیزی دارد می‌تواند به آسمان برود؟!
این مسأله بسیار بعید به نظر می‌رسد، چرا که فرعون با تمام
غرور و تکبری که داشته مرد هوشیار و سیاستمداری بود که سالیان دراز ملت عظیمی را در بند نگه داشته بود و با
قدرت بر آنها حکومت می‌کرد، و در مورد چنین اشخاصی هر حرکتی جنبه شیطانی دارد، باید قبل از هر چیز به سراغ تحلیل انگیزه سیاست شیطانی این امر رفت. ظاهر این است فرعون به عنوان چند هدف دست به چنین کاری زد:
او می‌خواست وسیله‌ای برای اشتغال فکری مردم و
انصراف ذهن آنها از مسأله
نبوت موسی علیه‌السّلام و قیام
بنی اسرائیل فراهم آورد، و مسأله ساختن این بنای مرتفع که به گفته بعضی از مفسران در زمینی بسیار وسیع با پنجاه هزار مرد بنا و معمار، و کارگران زیاد برای فراهم آوردن وسائل ساخته می‌شد می‌توانست مسائل دیگر را تحت الشعاع قرار دهد، و هر چه بنا بالاتر می‌رود توجه مردم را بیشتر به خود جلب کند، و نقل همه محافل و خبر روز همین موضوع باشد و مسأله
پیروزی موسی را بر ساحران که ضربه عظیمی بر پیکر قدرت فرعونیان وارد ساخت موقتا به طاق نسیان زند.
او می‌خواست از این طریق کمک مادی و اقتصادی به توده‌های زحمتکش کند، و کاری هر چند موقت برای بیکاران فراهم سازد تا کمی مظالم او را فراموش کنند و وابستگی مردم از نظر اقتصادی به خزینه او بیشتر گردد.
برنامه این بود که بعد از پایان بنا بر فراز آن رود و نگاهی به آسمان کند و احتمالا تیری در کمان گذارد و پرتاب کند و باز گردد، و برای تحمیق مردم بگوید: خدای موسی هر چه بود تمام شد! به سراغ کار خود بروید، و فکرتان راحت باشد! و گرنه برای فرعون روشن بود بنای عظیم او که از چند صد متر تجاوز نمی‌کرد سهل است از فراز کوههای بسیار مرتفع نیز اگر به آسمان نگاه شود منظره آن همان است که از روی
زمین صاف دیده می‌شود بدون کمترین تغییر.
قابل توجه این که فرعون در برابر موسی علیه‌السّلام با گفتن این سخنان و بیان این دستور یک گام عقب نشینی می‌کند و می‌گوید: من می‌خواهم درباره خدای موسی تحقیق کنم، و می‌افزاید: هر چند او را دروغگو گمان می‌کنم و به این ترتیب از مرحله
یقین به خلاف مرحله گمان و شک تنزل می‌کند.
و نیز قابل توجه اینکه قرآن با جمله «کذلک زین لفرعون سوء عمله و صد عن السبیل و ما کید فرعون الا فی تباب» نخست ریشه اصلی
انحراف فرعون را که همان زینت یافتن اعمال زشتش در نظرش به خاطر
کبر و غرور و خود خواهی بیان می‌دارد، سپس نتیجه آن را که گمراهی از طریق حق است، و در مرحله سوم شکست نهایی نقشه‌های او را
اعلام می‌کند، سه جمله کوتاه با سه محتوای غنی. مسلما این بازی‌های سیاسی برای مدت کوتاهی می‌تواند مؤثر واقع شود، ولی در دراز مدت قطعا با شکست روبرو خواهد شد.
در بعضی از روایات آمده است که هامان بنای برج فرعونی را آن قدر بالا برد که دیگر تند بادها
اجازه ادامه کار به بناها نمی‌دادند، نزد فرعون آمد و به او گفت : دیگر ما قادر نیستیم بر ارتفاع بنا بیفزائیم، و چیزی نگذشت که تند باد سهمگینی وزید و بنا را واژگون کرد. و معلوم شد تمام قدرتنمائی فرعون به یک باد بند است!.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حس‌گرایی فرعون».
