حقوق پناهندگان (خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پناهنده در لغت عبارت است از اين كه به كسی و يا چيزی پناه برده شود.(دهخدا، ج۱۳، ص۴۶۰) واژه پناهنده كلمه فارسی است که معادل عربی آن "التجاء" می‌باشد؛ «التجاء الی شخص أو شي‌ء » به فردی يا شیء پناه برد و به آن پناهنده شد(حسن مصطفوی، التحقيق فی كلمات القرآن الكريم، ج۱۰، ص۱۶۵)و يا به مکانی پناهنده شد و امر خود را به خدا واگذار نمود(ابن‌منظور، ج۱، ص۱۵۲).
پناهنده در اصطلاح به فرد، افراد يا گروهی اطلاق می‌شود كه به دلايل مختلف مجبور به ترک مکانی می‌شوند و به جايگاه ديگر پناه می‌بردند.(مکارم شیرازی، الأمثل فى تفسير كتاب الله المنزل، ج۳، ص۴۱۰)
بنابراين پناهنده به شخصی گفته می‌شود که به افراد، گروه‌ها يا جامعه و كشور ديگر پناهنده شود تا بتواند از شر اشرار و متجاوزان به حقوق (جان و مال) خود در امان بماند،(حسن مصطفوی، تفسير روشن، ج۱، ص۳۴۵) كه به آن پناهنده سياسی يا اجتماعی اطلاق می‌شود و یا بخاطر وجود منفعت و مصلحت خود پناهنده می‌شوند.(محمد على سايس، ص۴۰۴)
تاريخچه بحث پناهندگي
نخستين مرحله پناهندگی در تاريخ اسلام قبل از هجرت پيامبر اسلام به وقوع پيوست، زمانی كه گروهی از مسلمانان به جهت آزار و اذيت مشركين قريش، مكه را به قصد سرزمين نجاشی ترك می‌گويند و در آنجا پناهنده می‌شوند، هرچند سران قريش تلاش نمودند پناهندگان را به اجبار به وطن‌شان برگردانند، ولی نجاشی چنين تقاضايی را نپذيرفت و گفت: اين‌ها جمعيتی هستند كه به من پناهنده شده‌اند، و كشور مرا بر كشورهای ديگر به خاطر امنيتش ترجيح داده‌اند.(محمدجواد نجفی خمينی، ج۱۱، ص۱۴۲)
اهميت بحث پناهندگي در عصر حاضر
بحث پناهندگی و حقوق پناهندگان در جهان امروز از اهميت بسيار زيادی برخوردار می‌باشد؛ زيرا جامعه به اصطلاح مدرن عصر حاضر در تلاشند تا از طريق سازمان‌های بين اللملی بر كشورها فشار وارد كنند تا به حقوق پناهندگان احترام بگذارند و پناهندگان را مورد اذيت و آزار قرار ندهند.
حقوق پناهندگان از ديدگاه قرآن
اسلام برای پناهندگان و جايگاه آنان در جامعه اهميت زيادی قائل می‌باشد، زيرا سرآغاز تاريخ اسلام همراه با پناهندگی و هجرت رسول مكرم اسلام از مكه به مدينه می‌باشد.
پناهندگان در قرآن دارای انواع مختلفی می‌باشند كه به طبع، حقوق متفاوتی خواهند داشت، ولی به طور كلی جايگاه پناهندگان و حقوق آنان از منظر قرآن عبارت است از اين كه اگر هر فرد يا گروهی از افراد به كشور اسلامی پناهنده شوند، تا زمانی كه در كشور اسلامی هستند در صورت رعايت قوانين اسلام در امان حكومت اسلامی می‌باشند و مسلمانان بايد جان و مال پناهندگان را محترم بشمارند و از هرگونه تعدی و تجاوز به پناهندگان خودداری كنند.
حقوق پناهنده در قرآن از چنين جايگاهی برخوردار است كه خداوند به پيامبر اسلام دستور می‌دهد كه حتی اگر يكی از افراد مشركين كه با آنان در حال جنگ و نبرد هستی از شما پناهندگی بخواهد به او پناه بدهی تا كلام خدا را بشنود و از هرگونه تعدی به او خودداری نماييد و اگر تصميم به برگشت گرفت
آن را به مكان امن منتقل كنيد تا به وطن و محل زندگی خود بر گردد(محمدجواد نجفی خمينی، ج۶، ص۱۹۵).
«وَ إِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِكينَ اسْتَجارَكَ فَأَجِرْهُ حَتَّى يَسْمَعَ كَلامَ اللَّهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا يَعْلَمُونَ »(توبه:۶)
«و اگر يكی از مشركان از تو پناهندگی بخواهد، به او پناه ده تا سخن خدا را بشنود (و در آن بينديشد)! سپس او را به محل امنش برسان، چرا كه آن‌ها گروهی ناآگاهند!»
آنچه در مورد حقوق پناهندگان از ديدگاه اسلام بيان گرديد شامل افرادی می‌گردد که هدف از پناهندگی آنان به کشور اسلامی تحقيق در مورد دين اسلام برای جستجوی واقعيت و رسيدن به حقيقت دين اسلام و ايمان به آن باشد.
نوع ديگری از افراد که دارای حقوق پناهندگی در اسلام می‌باشند، شامل افرادی می‌شود که به جهت اذيت و آزار دشمنان اسلام در وطن خود نمی‌توانند به زندگی عادی خود بپردازند و به دستورات دين اسلام و مسائل دينی خود عمل کنند که اسلام به اين گروه دستور هجرت می‌دهد.
«كسانی كه در راه خدا و برای خدا مهاجرت كنند، در اين جهان پهناور خدا، نقاط امن فراوان و وسيعی پيدا می‌كنند كه می‌توانند حق را در آنجا اجرا كنند»(مكارم شيرازى، تفسير نمونه، ج۴، ص۸۹).
و اما افرادی که برای تجسس و همکاری با دشمنان دين اسلام به کشور اسلامی مسافرت مي‌کنند و تحت لوای حقوق پناهنده در صدد خيانت به جامعه اسلامی مي‌باشند هرگز عنوان پناهنده شامل حال آن‌ها نمی‌گردد؛ بلکه اسلام برای آنان مجازات سنگينی در نظر می‌گيرد و با قاطعيت با آن‌ها برخورد می‌کند.
فهرست منابع:
(۱) قرآن کریم؛
(۲) علی اکبر دهخدا، لغت نامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، س۱۳۳۰؛
(۳) حسن مصطفوى، التحقيق فی كلمات القرآن الكريم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر كتاب، س ۱۳۶۰ ش؛
(۴) ابن‌منظور، لسان العرب، بيروت، دار صادر، س۱۴۱۴ ق؛
(۵) مكارم شيرازى، الأمثل فى تفسير كتاب الله المنزل، قم، مدرسه امام على بن ابى طالب، س۱۴۲۱ ق؛
(۶) حسن مصطفوی، تفسير روشن، تهران، مركز نشر كتاب، سال ۱۳۸۰ ش؛
(۷) محمد على سايس، تفسير آيات الاحكام؛
(۸) محمدجواد نجفی خمينی، تفسير آسان، تهران، انتشارات اسلاميه، س ۱۳۹۸ ق؛
(۹) مكارم شيرازى، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلاميه، س۱۳۷۴ ش؛
